ΤΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΟΥ ΟΣΚΑΡ ΟΥΑΙΛΤ

Στις 16 Οκτωβρίου του 1854 γεννήθηκε η πιο ιδιοφυής και φιλελεύθερη λογοτεχνική πένα, όχι μόνο του 19ου αιώνα, αλλά ίσως όλων των εποχών, ο Όσκαρ Ουάιλντ. Φιλέλληνας, φιλελεύθερος, φιλήδονος, δανδής, λογοτέχνης και θεατρικός συγγραφέας, ο Ιρλανδός Ουάιλντ ερωτεύθηκε και προδόθηκε από τον ίδιο τον έρωτα, δέχτηκε σφοδρές κριτικές για τα έργα του, αλλά αποθεώθηκε από το κοινό του. Τελικά πέθανε πάμφτωχος, ταπεινωμένος και θλιμμένος στο Παρίσι, το 1900, αφήνοντας μια τεράστια παρακαταθήκη έργων και αποφθεγμάτων, που παραμένουν διαχρονικά και επίκαιρα.Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του το 1878 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Λονδίνο. Εστέτ εκ χαρακτήρος, αφιέρωσε τη ζωή του στην αναζήτηση του ωραίου και του παράδοξου. Γρήγορα γνώρισε τον θαυμασμό της λονδρέζικης αριστοκρατίας, που τον παρακολουθούσε και τον μιμήθηκε ως πρότυπο. Όλοι επαναλάμβαναν τις πνευματώδης φράσεις του, αγόραζαν πολύτιμες πέτρες και κοιτούσαν με υπεροψία τη ζωή, όμοια μ’ αυτόν. Η λογοτεχνική του δόξα έφτασε στο αποκορύφωμα το 1891 με το μοναδικό του μυθιστόρημα «Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι».

Αν και ήταν παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, η προσωπική ζωή του Όσκαρ Ουάιλντ ήταν ανοιχτή σε κουτσομπολιά. Το 1895 κατηγορήθηκε για ομοφυλοφιλία, για τις στενές σχέσεις του με τον νεαρό ομότεχνό του Άλφρεντ Ντάγκλας και οδηγήθηκε στο δικαστήριο, όπου καταδικάσθηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικών έργων.

Οι ερωτικές επιλογές του Όσκαρ Ουάιλντ και ειδικότερα η – απαγορευμένη στη Βρετανία εκείνη την εποχή – ομοφυλοφιλία του, προκάλεσαν ιδιαίτερη αίσθηση στην εποχή του. Οι βιογράφοι του αναφέρουν πως πιθανότατα να ανέπτυξε για πρώτη φορά ομοφυλοφιλική ερωτική σχέση με τον Ρόμπερτ Μπάλντουϊν Ρος (Robert Baldwin Ross), περίπου το 1887, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως ο Ουάιλντ είχε νωρίτερα συνειδητοποιήσει την ομοφυλοφιλική του φύση, κατά τη διάρκεια των σπουδών του, αναφέροντας πιθανή σχέση του με τον Φρανκ Μάιλς.

Ο ποιητής Λόρδος Άλφρεντ Ντάγκλας ήταν γνωστός και με το ψευδώνυμο Bosie. Πατέρας του, ήταν ο 9ος Μαρκήσιος του Κουίνσμπερυ (Queensberry), τον οποίο ο Ουάιλντ μήνυσε τον Απρίλιο του 1895, μετά από προσωπικές επιθέσεις του μαρκήσιου και κατηγορίες περί ομοφυλοφιλίας του. Η πράξη του Ουάιλντ να κινηθεί νομικά κατά του μαρκήσιου, στράφηκε τελικά εναντίον του, καθώς βρέθηκε ο ίδιος κατηγορούμενος για ομοφυλοφιλία και τελικά καταδικάστηκε.

Η περίοδος της φυλάκισης επέδρασε στην υγεία του Όσκαρ Ουάιλντ, ο οποίος μετά την αποφυλάκισή του στις 19 Μαΐου του 1897, πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του απομονωμένος από τον κοινωνικό του περίγυρο. Οι εμπειρίες του στη φυλακή καταγράφτηκαν στο ποίημα Η Μπαλάντα της φυλακής του Ρήντιγκ (The Ballad of Reading Gaol).

Ο Όσκαρ Ουάιλντ πέθανε στις 30 Νοεμβρίου του 1900 από μηνιγγίτιδα και πριν το θάνατό του ασπάστηκε τον Καθολικισμό. Σχετικά με τα αίτια του θανάτου του, έχουν δοθεί διαφορετικές ερμηνείες. Ο βιογράφος του Richard Ellmann, υποστήριξε πως οφειλόταν σε σύφιλη, ωστόσο ο Μέρλιν Χόλαντ, επίσης βιογράφος και εγγονός του Ουάιλντ, θεωρεί πως η ερμηνεία αυτή αποτελεί παρανόηση, συνδέοντας τη μηνιγγίτιδα που τον προσέβαλε με μία χειρουργική επέμβαση που είχε προηγηθεί. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, όπως αυτή επιβεβαιώνεται και από αναφορές των ιατρών του Ουάιλντ, τα αίτια του θανάτου του δεν σχετίζονται με πιθανή σύφιλη. Ο τάφος του βρίσκεται σήμερα στο Παρίσι. Πηγή Wikipedia

Ο Ουάιλντ με τον Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας.

Το καλοκαίρι του 1891, ο 37χρονος Όσκαρ Ουάιλντ γνώρισε τον κατά δεκαέξι χρόνια νεότερό του, Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Είχε μόλις κυκλοφορήσει ένα από τα σημαντικότερα έργα του λογοτέχνη, το «Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι» και ο νεαρός Λόρδος ήταν τεράστιος θαυμαστής του. Η σχέση τους ήταν απολαυστική γι΄ αυτούς και ενοχλητική για όλους τους άλλους.

 Το δέσιμο των δύο αντρών κράτησε έως το 1895, όταν ο πατέρας του Άλφρεντ αποφάσισε να βάλει τέλος στη σχέση, την οποία ο ίδιος και η κοινωνία χαρακτήριζαν ανήθικη.

Ο Μαρκήσιος του Κουίνσμπερι, ο πατέρας του Λόρδου Άλφρεντ, σύχναζε στο ίδιο κλαμπ με τον λογοτέχνη. Για να ξεμπροστιάσει λοιπόν τις προσωπικές προτιμήσεις του Ουάιλντ, άφησε μια κάρτα στον μπάτλερ που έγραφε: «Προς τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον σοδομίτη». 

Ο σοδομισμός στην Αγγλία ήταν παράνομος και η τιμωρία μπορούσε να είναι ακόμα και ο θάνατος.

 Η δημόσια κατηγορία του Μαρκήσιου σήμαινε ότι ο Ουάιλντ είχε δύο επιλογές: είτε να φύγει απ’ την Αγγλία για όσο χρόνο χρειαζόταν να ξεχαστεί το σκάνδαλο είτε να έμενε και να ξεκινούσε δικαστική μάχη με τον κατήγορο, ελπίζοντας ότι θα αθωωθεί. Ο ποιητής επέλεξε το δεύτερο.

Έκανε μήνυση στον Μαρκήσιο για δυσφήμιση. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι ο Ουάιλντ είχε πράγματι ερωτικές σχέσεις με άντρες και αν αυτό αποδεικνυόταν, η κατηγορία για δυσφήμιση δεν θα έστεκε. Ο Ουάιλντ αποφάσισε να αποσύρει τη μήνυση, αλλά πείστηκε από τον Λόρδο Άλφρεντ να διωχθεί ο πατέρας του.

Στις 3 Απριλίου του 1895 ξεκίνησε η δίκη του Μαρκήσιου του Κουίνσμπερι για δυσφήμιση κατά του Όσκαρ Ουάιλντ. Τα πράγματα δεν πήγαν καλά για τον λογοτέχνη. Το «Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι», το οποίο είχε δεχτεί έντονη κριτική για τις αναφορές σε ομοφυλοφιλικές σχέσεις μεταξύ αντρών, χρησιμοποιήθηκε εναντίον του. Το ίδιο και πολλές φήμες που κυκλοφορούσαν σχετικά με προηγούμενους αγαπημένους του Ουάιλντ.

 Τότε δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Evening News» κείμενο του Ουάιλντ, που έλεγε ότι δεν μπορούσε να κερδίσει τη δίκη χωρίς να βάλει τον Λόρδο Άλφρεντ αντιμέτωπο με τον πατέρα του, αλλά από σεβασμό επέλεξε να μην το κάνει.

Με την έκδοση του εντάλματος, ο Ουάιλντ βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα. Οι φίλοι του τον προέτρεπαν να φύγει από την Αγγλία, αλλά η μητέρα του του είπε να κάτσει και να πολεμήσει σαν άντρας. Έτσι κι έκανε.

  Η δίκη ξεκίνησε στις 26 Απριλίου του 1895, αλλά αυτή τη φορά, ο Ουάιλντ βρισκόταν στη θέση του κατηγορουμένου.

 Κάποια στιγμή αναφέρθηκε το ποίημα «Δύο Αγάπες», που είχε γράψει ο Λόρδος Άλφρεντ. Τελευταίες λέξεις ήταν «Είμαι η αγάπη που δεν τολμά να φανερωθεί». Ο Ουάιλντ, που απολογούνταν, ρωτήθηκε για το νόημα του στίχου.

Η απάντηση που έδωσε ήταν αντάξια του λογοτεχνικού του ταλέντου. Μίλησε με πάθος και θεατρικότητα, περιγράφοντας την πνευματική στοργή ενός άνδρα για τον φίλο του, ως την ευγενέστερη μορφή αγάπης. Μετά το τέλος της ομιλίας του, οι παρευρισκόμενοι ξέσπασαν σε τρελά χειροκροτήματα. Η ευγλωττία του κατηγορούμενου κέρδισε την εύνοια των ενόρκων, με αποτέλεσμα να μην καταφέρουν να βγάλουν απόφαση.

 Η δίκη αναβλήθηκε για τις 22 Μαΐου. Οι φίλοι του Ουάιλντ τον συμβούλευαν και πάλι να φύγει, αλλά εκείνος σε γράμμα του προς τον Λόρδο Άλφρεντ έγραψε ότι δεν ήθελε «να τον πουν δειλό ή λιποτάκτη».

 Στις 25 Μαΐου, η τρίτη και τελευταία δίκη έκλεισε με την καταδίκη του Ουάιλντ σε δύο χρόνια καταναγκαστικών έργων.

Η φυλακή κατέστρεψε την υγεία του λογοτέχνη ανεπανόρθωτα, καθώς ήταν συνηθισμένος στη χαλαρή και άνετη ζωή. Αποφυλακίστηκε στις 19 Μαΐου του 1897 και την επόμενη μέρα έφυγε για τη Γαλλία.

Τον Αύγουστο του 1897 συνάντησε τον Λόρδο Άλφρεντ στη Ρουέν και ακολούθησαν λίγοι μήνες συντροφικότητας και ευτυχίας για το ζευγάρι. Τους χώρισαν όμως και πάλι οι οικείοι τους που απαγόρευαν αυτή τη σχέση. Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Όσκαρ Ουάιλντ τα πέρασε στην εξορία. Άρρωστος, πάμφτωχος, εγκαταλελειμμένος από φίλους και οικογένεια, πέθανε στις 30 Νοεμβρίου του 1900, από εγκεφαλική μηνιγγίτιδα.

Το χιούμορ του δεν τον είχε εγκαταλείψει ούτε στιγμή. Σε μία απ’ τις τελευταίες εξόδους του, πριν χάσει τη μάχη με τον θάνατο, είχε πει για το δωμάτιο στο ξενοδοχείο που έμενε: «Εγώ και η ταπετσαρία παλεύουμε μέχρι θανάτου. Ένας απ’ τους δυο μας πρέπει να φύγει»…. 

Στο πρώτο ερώτημα του συνηγόρου του απάντησε ως εξής:
ΟΥΑΪΛΔ: Είμαι ο μηνυτής εις την παρούσαν υπόθεση. Είμαι 39 ετών. Ο πατέρας μου ήταν ο Σερ Ουίλιαμ Ουάιλδ, γιατρός στου Δουβλίνο και πρόεδρος της επιτροπής της Απογραφής.
Στο άκουσμα της ηλικιας του Ουάιλδ, ο Κάρσον, ο συνήγορος του Κουήνσμπερι, έσπευσε να κρατήσει μια σημείωση. Τι είχε συμβεί; Ο Ουάιλδ, κατεχόμενος απ’ την ιδέα πως θάκανε κακή εντύπωση στους ενόρκους η διαφορά μεταξύ 40 και 20, όση ήταν η διαφορά της ηλικίας μεταξύ του Ντάγκλας και της δικής του, σκέφτηκε να μικρύνει τη δική του με την αντίληψη πως το 39 θα χτυπούσε λιγότερο στ’ αυτί απ’ το 41. Λησμόνησε όμως πως ο Κάρσον ήταν συμμαθητής και συνομήλικός του. Κι έτσι με το ανόητο αυτό ψέμα τούδινε ένα πρώτο αιχμηρό βέλος που αυτός θα το χρησιμοποιούσε σε λίγο για να τον πλήξει στο πιο ευπρόσβλητο σημείο του: την αξιοπιστία του.
Λένε πως ο Κάρσον έδινε μεγάλη σημασία στο ποια θα ήταν η πρώτη ερώτηση που θάκανε στον αντίπαλό του, ώστε να τον βάλει σε ψυχολογικώς μειονεκτική θέση. Και βεβαιώνουν ακόμα πως μπαίνοντας την πρώτη μέρα στη δίκη δεν είχε βρει ακόμη το αντικείμενο απάνω στο οποίο θάκανε την πρώτη του ερώτηση στο φοβερό αντίδικό του. Η ψεύτικη δήλωση του Ουάιλδ για την ηλικία του του τόδωσε: Έτσι μόλις ετέλειωσε τις ερωτήσεις του ο Κλαρκ, σηκώθηκε αμέσως ο Κάρσον για ν’ αρχίσει την αντεξέταση του Ουάιλδ. Κι η πρώτη ερώτησή του ήταν:
ΚΑΡΣΟΝ: Είπατε ότι είστε ηλικίας 39 ετών. Νομίζω ότι είστε υπέρ τα 40. Εγεννήθητε στις 16 Οκτωβρίου 1854;
ΟΥΑΪΛΔ: Δεν επιθυμώ να ποζάρω για νέος. Είμαι 39 ή 40 ετών. Έχετε το πιστοποιητικό της γεννήσεώς μου κι αυτό λύει το ζήτημα.
ΚΑΡΣΟΝ: Αλλ’ εφόσον εγεννήθητε το 1854, σημαίνει ότι είσαστε υπέρ τα 40;
ΟΥΑΪΛΔ: Α! Έχει καλώς.
ΚΑΡΣΟΝ: Τι ηλικίας είναι ο Λόρδος Άλφρεντ Ντάγκλας;
ΟΥΑΪΛΔ: Είναι περίπου 24 ετών και όταν γνωριστήκαμε για πρώτη φορά ήταν μεταξύ 20 και 21 χρονών.

Απόσπασμα από το περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τ. 830, 1/2/1962

“Οι γέροι πιστεύουν τα πάντα: οι μεσήλικες υποπτεύονται τα πάντα: οι νέοι γνωρίζουν τα πάντα.”

“Δεν μπορεί να είναι κανείς προσεκτικός στην επιλογή των εχθρών του.”

“Η φιλοδοξία είναι το τελευταίο καταφύγιο της αποτυχίας.”

“Τα παιδιά στην αρχή αγαπούν τους γονείς τους· μεγαλώνοντας τους κρίνουν· κάποτε τους συγχωρούν.”

“Υπάρχει κάτι μοιραίο στις καλές αποφάσεις. Παίρνονται ανεξαιρέτως πολύ νωρίς.”

Αγκαλιά με την πέτρα του σκανδάλου κατά 20 χρόνια νεότερο

Ο Οσκαρ Ουάιλντ γνώρισε όσο κανείς την χλεύη με πλήθος γελοιογραφίες