ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: "Το βέβαιο είναι πως εισέπραξα πολύ περισσότερα απ’ ότι έδωσα, και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό."

Συνέντευξη στον συγγραφέα
Στέφανο Παπαδόπουλο

Κοντά μας σήμερα ο συγγραφέας του βιβλίου

“ΚΟΣΜΙΚΟ ΒΑΛΣ“

Το βιβλίο του κ. Παπαδόπουλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΔΕΡΕ

1) ¨Κοσμικό Βαλς¨, ένας τίτλος με πολλές ερμηνείες. Ποια υιοθετείς;

Σ.Π. : Όλες! Είναι ένας πολυσήμαντος τίτλος που γεννήθηκε μαζί με την ιστορία, αντικατοπτρίζοντας όλες της τις πτυχές.

Όσο έγραφα το μυθιστόρημα μου, δυο σκηνές του σινεμά έπαιζαν συνέχεια, σαν οπτικοακουστικό φόντο, μέσα στο μυαλό μου. Η πρώτη, η σεκάνς στην εισαγωγή της ταινίας ¨2001 η οδύσσεια του διαστήματος¨, όπου ένας διαστημικός σταθμός σε σχήμα δαχτυλιδιού περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του και γύρω από τη Γη, ακολουθώντας τον ρυθμό της μουσικής του ¨Γαλάζιου Δούναβη¨ του Γιόχαν Στράους. Η δεύτερη, προς το τέλος της ταινίας ¨ο Γατόπαρδος¨, όπου ένας Ιταλός αριστοκράτης του 19^ου αιώνα, που πλησιάζει στο τέλος της ζωής του, χορεύει τον ύστατο χορό μιας τάξης που σιγά σιγά εγκαταλείπει τη σκηνή, με τα όμορφα νιάτα της κόρης ενός πλούσιου εμπόρου. Ένα Βαλς, σα μια τελευταία παράσταση, που συμβολίζει την αυγή μιας νέας εποχής του κόσμου.

Δυο έργα, ένα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ κι ένα του Λουκίνο Βισκόντι, που με τον δικό τους, διαφορετικό τρόπο το καθένα, δείχνουν το στροβιλισμό, τη ζάλη, τη μέθη που προκύπτει, τη στιγμή που μια εποχή συνειδητοποιώντας πως έχει έρθει το τέλος της, περνάει τη σκυτάλη των αξίων και των αληθειών της, σ’ αυτήν που θα τη διαδεχτεί.

Έτσι και στο βιβλίο μου, θέλησα να περιγράψω με τις δικές μου λέξεις, τη δυσκολία με την οποία ο κάθε άνθρωπος βιώνει την ενηλικίωση, δηλαδή το πέρασμα από την αθωότητα στην ευθύνη και πως οι δεσμοί που δημιουργεί με τους άλλους -η φιλία, η οικογένεια, ο έρωτας- μπορούν να τον βοηθήσουν σ’ αυτήν την επίπονη μεταμόρφωση.

2) Το ¨κοσμικό βαλς¨ έχει πολλούς πρωταγωνιστές, ποιος είναι ο πραγματικός ήρωας του βιβλίου;

Σ.Π. : Το βιβλίο έχει όντως πολλούς πρωταγωνιστές, και ο καθένας μιλάει με τη δική του φωνή. Ο βασικός λόγος είναι πως οι πιο πολλοί απ’ αυτούς είναι βασισμένοι σε πραγματικά πρόσωπα, και μου ήταν δύσκολο, ως και αδύνατο, να ξεχωρίσω κάποιο απ’ αυτά.

Κάποιοι όπως ο Ιωάννης, είναι η προβολή στο δικό τους μέλλον, υπαρκτών παιδιών που γνωρίζω, εκτιμώ και αγαπώ. Κάποιοι άλλοι, όπως η Χριστίνα, είναι εμπνευσμένοι από κοντινά μου πρόσωπα περίπου στην ίδια ηλικία που παρουσιάζονται στην ιστορία. Μόνο οι ¨κακοί¨ της ιστορίας, όπως ήταν αναμενόμενο, είναι εξ’ ολοκλήρου προϊόντα μυθοπλασίας. Όμως δυο πράγματα θα πρέπει να ομολογήσω για να είμαι απολύτως ειλικρινής. Αφενός μεν υπάρχει λίγο ή πολύ από τον Στέφανο σε όλους τους χαρακτήρες, ακόμα και στους κακούς (ειδικά στους κακούς!). Αφετέρου δε, έχω μια ελαφρώς μεροληπτική αντιμετώπιση απέναντι στον Ξενοφώντα, καθώς δεν τον εμφανίζω απλά όπως τον βλέπω στο μέλλον, αλλά όπως θα ευχόμουνα να γίνει.

3) Από την παιδική λογοτεχνία στο βιβλίο ενηλίκων, μικρό βήμα ή μεγάλο άλμα;

Σ.Π. : Πιστεύω πως ενδόμυχα, όλοι εμείς οι συγγραφείς έχουμε την αίσθηση –πιο πιθανόν την ψευδαίσθηση- πως γράφοντας ένα βιβλίο, προσθέτουμε έστω κι ένα λιθαράκι στην οικοδόμηση ενός καλύτερου αύριο. Γνωρίζοντας καλά πως το μέλλον θα χτιστεί από τα παιδιά μας, επέλεξα αρχικά τον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας για να προσφέρω κι εγώ, με τον δικό μου τρόπο και στο δικό μου επίπεδο, στη βελτίωση αυτού του τόπου. Πιστεύω πραγματικά πως σ’ αυτά τα χρόνια, περασμένα σε συνεχή επαφή με τα παιδιά αλλά και με τους γονείς τους, ένιωσα και νιώθω ακόμα πως υπάρχει μια πραγματική ανταλλαγή συναισθημάτων, ιδεών και αξιών.

Και για να πω την αλήθεια, το βέβαιο είναι πως εισέπραξα πολύ περισσότερα απ’ ότι έδωσα, και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Κατάλαβα όμως μεγαλώνοντας, ότι εκτός από τα μηνύματα που ήθελα να περάσω στις επόμενες γενιές, υπήρχαν και εμπειρίες της ζωής μου, που ήθελα να μοιραστώ με τους άλλους. Εμπειρίες, που μόνο όσοι είχαν ξεπεράσει την τρυφερή ηλικία και είχαν τριφτεί με τις δυσκολίες των χρόνων θα μπορούσαν να αντιληφθούν.

Θα έλεγα λοιπόν πως, αν στα παιδικά μας βιβλία όλοι προσπαθούμε να φυτέψουμε τους σπόρους των όμορφων κήπων του αύριο, το ¨κοσμικό βαλς¨ είναι για εμένα η πρόγευση μιας μελλοντικής επίσκεψης, γεμάτης νοσταλγία, στο κοινό μας σπίτι του σήμερα και του χθες.

4) Αρκετές σκηνές από το ¨κοσμικό βαλς¨ διαδραματίζονται στο Παρίσι. Γνωρίζοντας πως έζησες για πάνω από 25 χρόνια στη γαλλικά πρωτεύουσα, οι αναφορές αυτές δε μπορούν να θεωρηθούν σαν τυχαίο γεγονός, έτσι δεν είναι;

Σ.Π. : Η αλήθεια είναι όμως πως νιώθω πολύ τυχερός που έζησα στο Παρίσι, μια από τις πιο όμορφες κι ενδιαφέρουσες πόλεις στον κόσμο. Μια πόλη που πέραν από την αφοσίωση της στην τέχνη και τον ρομαντισμό, που όλοι γνωρίζουμε, έχει και πολύ έντονο το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας. Μια επίσκεψη στο Παρίσι θα σε γεμίσει με έντονες εικόνες, επηρεασμένες από τις κουλτούρες όλων των λαών της υφηλίου, όμως η ζωή εκεί, το πρώτο πράγμα που θα σου διδάξει, είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας. Γι’ αυτόν τον λόγο, αν και χρησιμοποίησα το μεγαλοπρεπές κάδρο της πόλης του φωτός σαν φόντο για μια σημαντική εξέλιξη της πλοκής ανάμεσα στον Ιωάννη και την Ελεονόρα, η πραγματική επιρροή της γαλλικής μου παιδείας στην προσωπικότητα μου, δε πρέπει ν’ αναζητηθεί τόσο στις καλλιτεχνικές μου αναφορές όσο στον τρόπο που αντιμετωπίζω τους άλλους ανθρώπους. Διότι, όσο διαφορετικοί κι αν μας φαίνονται κάποιοι άνθρωποι, όσο μακριά κι αν τους νιώθουμε αρχικά, γνωρίζοντας τους, ανακαλύπτουμε πως αυτά που μας ενώνουν είναι πολύ περισσότερα απ’ αυτά που μας χωρίζουν. Κι αυτή είναι μια πεποίθηση μου, που δε μπορούσε να λείπει από το ¨κοσμικό βαλς¨.

5) Διαβάζοντας το ¨κοσμικό βαλς¨ διαπιστώνουμε για δεύτερη φορά -μετά την ¨Παχουλή Βατραχίνα¨- πόσο σημαντικό είναι για σένα το θέμα της μητρότητας. Πόσο δύσκολο είναι για έναν άνδρα να περιγράψει αυτό το συναίσθημα;

Σ.Π. : Όπως ανέφερα και προηγουμένως, το ¨κοσμικά βαλς¨ είναι -πάνω απ’ όλα- ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης με πρωταγωνιστές των δυο φύλων, που διηγούνται με τα δικά τους λόγια, τη δική τους ιστορία. Αναμφίβολα η σχέσεις του παιδιού με τη μητέρα και της μητέρας με το παιδί, δε θα μπορούσαν παρά να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος ενός τέτοιου αφηγήματος. Επιπροσθέτως, πιστεύω πως αν και δεν είναι απολύτως απαραίτητη, η μητρότητα είναι μια καθοριστική εξέλιξη στη ζωή μιας γυναίκας. Θα τολμούσα να πω, πολύ πιο καθοριστική από την πατρότητα για έναν άνδρα. Φυσικά μου είναι προσωπικά αδύνατον να βιώσω, στη δική μου σάρκα και στη δική μου ψυχή, αυτό που θεωρώ το ύψιστο μεγαλείο της φύσης –ένα είδος θέωσης. Ωστόσο προσπάθησα να το προσεγγίσω και να το αποδώσω στο έργο μου, μέσα από τα τραγικά βιώματα της Ιρίνας, της Χριστίνας και της Αλίκης, με όσο σεβασμό και ταπεινότητα μπορούσα.

6) Η Άλμπα –μια φιγούρα που στοιχειώνει το έργο σου- μύθος ή πραγματικότητα;

Σ.Π. : Η Άλμπα είναι μια πραγματική γυναίκα που χτίζει πέτρα, πέτρα τον δικό της μύθο. Η Σχολή υπάρχει, και ο πύργος, και ή θέληση… Φυσικά και η μοναξιά. Πολλοί είναι όμως αυτοί που αντιστέκονται στην αλλαγή και πολλοί περισσότεροι αυτοί που τη φοβούνται. Η Άλμπα βρήκε την δύναμη να εκμεταλλευτεί τη διαφορετικότητα της, σα μια ευκαιρία για να ξεχωρίσει και όχι για να κρυφτεί από τα ενοχλημένα μάτια του κόσμου. Ωστόσο, ο δρόμος του παραδειγματισμού είναι μακρύς. Πρέπει να μάθεις να φοράς σαν παράσημα τις πληγές που σου αφήνει η κριτική και να μη περιμένεις την υπόσχεση μιας επιβράβευσης για να ταΐσεις την ψυχή σου. Πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να σκληρύνεις κάτω από τα χτυπήματα, σαν το μέταλλο. Να χάσεις την ευλυγισία του νου σου, να απωλέσεις τόλμη και φαντασία και να καταντήσεις σαν ένα άγαλμα των μαρμαρωμένων σου ιδεών. Εύχομαι στην Άλμπα που γνωρίζω και σέβομαι, να μη ξεχάσει ποτέ, πως για να προσφέρεις στους άλλους φτερά για να πετάξουν, δεν είναι ανάγκη να ξεριζώσεις τα δικά σου.

7) Το ¨κοσμικό βαλς¨, μια φυσική εξέλιξη από την παιδική λογοτεχνία προς το βιβλίο ενηλίκων ή μια παρένθεση ανάμεσα σε δυο παραμύθια;

Σ.Π. : Ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Κατ’ αρχάς δεν πιστεύω πως η συγγραφή ¨εξελίσσεται¨ ή ¨ωριμάζει¨ ακολουθώντας μια πορεία παράλληλη με την ενηλικίωση του κοινού στο οποίο απευθύνεται. Το παραμύθι είναι μια μορφή λογοτεχνίας ανεξάρτητη, με τη δική της έμπνευση, τους δικούς της κανόνες και τις δικές της δυσκολίες. Θα μπορούσε ακόμα να πει κανείς, πως είναι πιο απαιτητική από τη λογοτεχνία ενηλίκων, καθώς σε αντίθεση με την τελευταία, απευθύνεται ταυτόχρονα σε όλες τις ηλικίες -μικρούς και μεγάλους. Πρέπει να τραβήξεις την προσοχή των μικρότερων χωρίς να χάσεις το ενδιαφέρον των μεγαλύτερων, και ξέρεις ότι έχεις πετύχει, όταν όπως στην «παχουλή βατραχίνα», καταφέρνεις να “γεννήσεις” ταυτόχρονα το παιδικό γέλιο και το μητρικό δάκρυ. Από την άλλη φυσικά, το μυθιστόρημα ενηλίκων σου αφήνει μια ελευθερία θέματος κι έκφρασης, που δε σου επιτρέπει η αθωότητα των παιδικών ψυχών. Ωστόσο και τα δυο είδη σου προσφέρουν την εκπληκτική ευκαιρία να παντρέψεις, τον άπειρο και συνάμα ανεξερεύνητο κόσμο της φαντασίας, με τα δυνατά βιώματα της δικής σου ιστορίας. Ως εκ τούτου, θα συνεχίσω να γράφω παραμύθια όπως και μυθιστορήματα –έχω ήδη προχωρημένα γραπτά και στις δυο κατηγορίες- και πολύ πιθανόν να πειραματιστώ και σε άλλα εντελώς διαφορετικά είδη, όπως η ποίηση, το θέατρο ή το σενάριο για τον κινηματογράφο.

8) Αυτή μας η συνέντευξη, είναι μια από τις πολύ σπάνιες που έχεις δώσει μέχρι τώρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έχεις επιλέξει να είσαι άνθρωπος χαμηλών τόνων -από συστολή και συνειδητά και όχι από σνομπισμό, όπως άλλοι συγγραφείς -τολμώ να πω- γιατί τυχαίνει να σε ξέρω προσωπικά. Όμως είμαι σίγουρη πως το αναγνωστικό κοινό, θα ήθελε να ξέρει περισσότερα πράγματα για σένα..

Σ.Π. : Θα ήθελα αρχικά να καταθέσω πως ως άνθρωπος, προτιμώ κατά πολύ η επαφή μου με του συνανθρώπους μου -είτε είναι σε ατομικό, είτε σε συλλογικό επίπεδο- να γίνεται δια ζώσης και όχι εξ αποστάσεως. Είναι θέμα συνήθειας, προσωπικότητας και όχι θέμα αρχής, ούτε φιλοσοφίας… και ειλικρινά, θαυμάζω εκείνους που χειρίζονται με περίσσια ευκολία και αποτελεσματικότητα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Απλά, όταν πρέπει –όταν η ανάγκη είναι πραγματικά μεγάλη- να προσεγγίσω τον κόσμο μέσω των υπολογιστών, νιώθω σαν το ψάρι που αναγκάζεται να κολυμπήσει μέσα σ’ ένα σύννεφο.

Ως συγγραφέας τώρα, προτιμώ να μιλάνε τα έργα μου για εμένα, παρά να μιλάω εγώ γύρω απ’ αυτά. Ωστόσο, αντιλαμβάνομαι πλήρως την επιθυμία των αναγνωστών να γνωρίσουν καλύτερα τον άνθρωπο πίσω από το κείμενο και προσπαθώ μέσα από συνεντεύξεις όπως αυτή, να μοιραστώ με το κοινό σκέψεις και συναισθήματα. Δυστυχώς για εμένα, και πιθανόν ευτυχώς για τον υπόλοιπο πλανήτη, οι νέες τεχνολογίες επικοινωνίας έχουν πλέον υιοθετηθεί από σχεδόν όλη την υφήλιο. Γι’ αυτόν τον λόγο, κι επειδή δεν έχω καμία διάθεση να απομονωθώ παραμένοντας στον ασπρόμαυρο κόσμο του παρελθόντος –όπως ισχυρίζεται ο γιος μου- έχω υποσχεθεί στον εαυτό μου, να καταβάλω μεγαλύτερη προσπάθεια να συμφιλιωθώ με τα μέσα ηλεκτρονικής επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης.

9) Ποια ερώτηση που δε σου έκανα, θα ήθελες να σου είχα θέσει;

Σ.Π. : Θα ήθελα να με είχες ρωτήσει, αν μετά από τα γεγονότα που περιγράφω στο βιβλίο μου, η ειρήνη επικρατεί επιτέλους στη μαρτυρική Αμαρκάνδη. Αν τα παιδιά του πολέμου αφήσαν πίσω τους τον φόβο και τα όπλα και επέστρεψαν πίσω στα θρανία. Αν οι μητέρες τους τα φιλάνε κάθε πρωί στο μέτωπο -πριν φύγουν για το σχολείο- και κάθε βράδυ -πριν αφεθούν στην αγκαλιά ενός ύπνου χωρίς εφιάλτες. Αν οι πατεράδες τους, κοιτάζουν ψηλά στον ουρανό και βλέπουν στ’ αστέρια το μέλλον των παιδιών τους.

Θα ήθελα να με είχες ρωτήσει, αν πιστεύω πως η ειρήνη αυτή θα κρατήσει, αν η Αμαρκάνδη θα γνωρίσει μια χρυσή εποχή ευημερίας και προόδου, και οι κάτοικοι της θα ξεχάσουν τις αντιπαλότητες του χθες, για να χτίσουν μαζί ένα καλύτερο αύριο.

Θα σου απαντούσα τότε με τα λόγια του Ιωάννη από το «κοσμικό βαλς»:

“Δυστυχώς, η ιστορία της ανθρωπότητας δε μου προσφέρει μεγάλη αισιοδοξία. Από πότε όμως πρέπει κανείς να είναι βέβαιος για το αποτέλεσμα για να τολμήσει το πρώτο βήμα;”

Σε ευχαριστούμε πολύ Στέφανε που μας μίλησες και μας χάρισες αυτήν την τόσο όμορφη συνέντευξη-γνωριμία, μαζί σου…

Καλοτάξιδο το βιβλίο σου!!

Σύνοψη βιβλίου από το οπισθόφυλλο

Ο Βλαντίμιρ Ίλιτς Γκουντούνοφ κάθεται στο γκρι τραπέζι της γκρι κουζίνας του γκρι διαμερίσματός του σε μια γκρίζα συνοικία της Αγίας Πετρούπολης. Ακόμα και το φαγητό που αχνίζει μέσα στο πιάτο του φαίνεται γκρίζο. Το χρώμα έχει εγκαταλείψει τον κόσμο του Βλαντίμιρ εδώ και πολλά χρόνια, όπως κι η όρεξή του, όπως και το χαμόγελο της γυναίκας του. Η Ιρίνα κάθεται απέναντί του σιωπηλή, συρρικνωμένη, με το κεφάλι σκυμμένο πάνω απ’ το δικό της πιάτο. Σπανίως βλέπει πια τα όμορφα γαλάζια μάτια της, κι ίσως είναι καλύτερα έτσι. Εκεί που βρισκόταν παλιά όλη η χαρά της ζωής κατοικεί τώρα μια βαθιά θλίψη. Δεν αντέχουν πια να κοιτάζουν ο ένας τον άλλο. Έχουν στρέψει το βλέμμα τους προς τα μέσα. Ο καθένας κλεισμένος στο δικό του πύργο χωρίς παράθυρα, δύο άνθρωποι μονάχοι σ’ ένα τραπέζι στρωμένο για τρεις. Το πιάτο του Σεργκέι, σερβιρισμένο με πολλή αγάπη απ’ τη μητέρα του –όπως κάθε βράδυ– κρυώνει ανέγγιχτο, περιμένοντας το μονάκριβο γιο τους να γυρίσει. Ο Σεργκέι όμως δε θα γυρίσει απόψε… ούτε αύριο ούτε κανένα άλλο βράδυ. Ο Σεργκέι χάθηκε πριν από πέντε χρόνια στον πόλεμο στην Αμαρκάνδη, και μόνο η ανάμνησή του στοιχειώνει ακόμα τα άδεια κουφάρια των γονιών του. Η Ιρίνα γνωρίζει πως ο γιος της σκοτώθηκε ηρωικά στη μάχη. Έκλαψε μπροστά στο φέρετρο –καλυμμένο με τη σημαία της πατρίδας της– μαζί με τις άλλες μητέρες. Άκουσε το φόρο τιμής των τουφεκιών και τον εθνικό ύμνο της χώρας της να υψώνεται στον παγωμένο ουρανό της βόρειας Ρωσίας. Δεν έπαψε όμως ούτε μια μέρα να μαγειρεύει τα αγαπημένα του φαγητά και να σερβίρει το πιάτο του, μαζί με ένα ποτήρι βότκα, στο βραδινό τραπέζι. Το πιάτο γυρίζει πάντα γεμάτο στο νεροχύτη και το ποτήρι πάντα άδειο.