Ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στο εκτελεστικό απόσπασμα

ΟΤΑΝ Ο ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΑΠΟΣΜΑΣΜΑ

Το 1849 ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ήταν ένας πολλά υποσχόμενος συγγραφέας. Σε ηλικία 28 ετών είχε εγκαταλείψει τη στρατιωτική καριέρα για να αφοσιωθεί στα γράμματα.

Στις 23 Απριλίου συνελήφθη από την τσαρική αστυνομία και φυλακίστηκε ως μέλος μιας ομάδας σοσιαλφιλέλευθερων διανοουμένων της Αγίας Πετρούπολης, γνωστής ως «Κύκλος του Πετρασέφσκι». Ο Τσάρος Νικόλαος Α’ φοβόταν ότι ο φιλελεύθερος άνεμος που σάρωνε τις μοναρχίες της Ευρώπης γρήγορα θα πέρναγε και τα σύνορα της επικράτειάς του και βάλθηκε να διαλύσει τις ομάδες διανοουμένων, που πίστευε ότι υπονόμευαν την εξουσία του.

Στις 16 Νοεμβρίου 1849 ο Ντοστογιέφσκι και οι σύντροφοί του δικάστηκαν και καταδικάσθηκαν σε θάνατο. Ακολούθησε ένας πόλεμος νεύρων με εικονικές εκτελέσεις και ατέλειωτες ώρες παραμονής στην παγωμένη ύπαιθρο, σε αναμονή του εκτελεστικού αποσπάσματος. Η ποινή του μετατράπηκε τελικά σε τετραετή εξορία και καταναγκαστικά έργα στο Ομσκ της Σιβηρίας.

Οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης λύγισαν τον Ντοστογιέφσκι, παρότι ήταν μαθημένος στη σκληρή στρατιωτική ζωή. Έγραφε στον αδελφό του όταν γλίτωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα:

…Το καλοκαίρι ανυπόφορη κλεισούρα, το χειμώνα αβάσταχτο κρύο. Η βρωμιά στο πάτωμα, μία ίντσα πάχος. Θα μπορούσε κάποιος να γλιστρήσει και να πέσει… Είμαστε παστωμένοι σαν τις ρέγγες στο βαρέλι. Από την αυγή έως το σούρουπο ζούμε σαν τα γουρούνια. Ψύλλοι, ψείρες, και κατσαρίδες με το τσουβάλι…

Όταν αναπολώ το παρελθόν μου και σκέφτομαι πόσο χρόνο έχω χάσει για το τίποτα, πόσο πολύ χρόνο έχω σπαταλήσει ματαιοπονώντας, σε λάθη, τεμπελιά, σε ανικανότητα για να ζήσω – πόσο λίγο εκτιμούσα τη ζωή, πόσες φορές αμάρτησα ενάντια στην καρδιά μου και στην ψυχή μου – τότε η καρδιά μου ματώνει.

Η ζωή είναι ένα δώρο, η ζωή είναι ευτυχία, κάθε λεπτό μπορεί να είναι μια αιωνιότητα ευτυχίας. Δεν είμαι ούτε κακόκεφος ούτε αποκαρδιωμένος. Η ζωή βρίσκεται παντού, η ζωή είναι εντός μας, όχι εκτός μας. Θα βρίσκομαι ανάμεσα σε ανθρώπινα πλάσματα και θα είμαι ένας άντρας μεταξύ αντρών κι έτσι θα παραμείνω για πάντα, δεν θα αποκαρδιωθώ και δεν θα τα παρατήσω ό,τι κι αν συμβεί – αυτό είναι η ζωή, αυτό είναι το νόημά της, θα το θυμάμαι για πάντα. Αυτή η ιδέα έχει κυριεύσει τη ζωή μου και το αίμα μου.»

Ο Ντοστογιέφσκι απολύθηκε από το κάτεργο της Σιβηρίας το 1854, αλλά αναγκάστηκε να επανέλθει στο στράτευμα για μια πενταετία, στην αρχή ως στρατιώτης και στη συνέχεια ως υπολοχαγός. Τοποθετήθηκε σ’ ένα απόμερο οχυρό στο Σεμιπαλατίνσκ του Καζακστάν. Εκεί γνωρίστηκε και σύναψε δεσμό με τη Μαρία Ισάγεβα, γυναίκα ενός τοπικού αξιωματούχου. Στις 6 Φεβρουαρίου 1857 έγινε γυναίκα του, μετά το θάνατο του συζύγου της.

Πιστεύεται ευρέως ότι η εμπειρία της φυλακής και του στρατού προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στις κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις του Ντοστογιέφσκι. Άρχισε να ασπάζεται τις παραδοσιακές ρωσικές αξίες και να απομακρύνεται από τις Δυτικές ιδέες. Στράφηκε προς την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και άρχισε να αντιμετωπίζει με εχθρότητα τους Νιχιλιστές και τους Σοσιαλιστές.