Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα. - Βιβλίων Ορίζοντες

“Η ιστορία πίσω από το βιβλίο..”

ΜΟΜΠΙ ΝΤΙΚ

Ένα από τα αριστουργήματα της αμερικανικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Η πλειονότητα των κριτικών δέχεται ότι το μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ στέκεται στο ίδιο δημιουργικό ύψος με τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες και τα έργα του Σαίξπηρ. Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρώτα στην Αγγλία στις 18 Οκτωβρίου 1851 με τον τίτλο Η Φάλαινα και ένα μήνα αργότερα (14 Νοεμβρίου 1851) στις ΗΠΑ, με τον τίτλο Μόμπι Ντικ ή Η Φάλαινα.

Ο Μόμπι Ντικ είναι μια θαλασσινή περιπέτεια, γεμάτη συμβολισμούς και μεταφορές. Με αφηγητή τον ναύτη Ισμαήλ, παρακολουθούμε το ταξίδι ενός σαλεμένου καπετάνιου, ονόματι Αχαάβ, που έχει βάλει σκοπό της ζωής του να ανακαλύψει και να σκοτώσει μια θηριώδη λευκή φάλαινα με το όνομα Μόμπυ Ντικ, η οποία σε ένα προηγούμενο ταξίδι τού είχε κόψει το πόδι σε μια μονομαχία τους στη θάλασσα. Ο Μέλβιλ, που είχε δουλέψει χρόνια ως ναυτικός, εστιάζεται σ’ έναν «άνθρωπο που δε φοβάται Θεό, που μοιάζει με Θεό, είναι υπέροχος άνθρωπος ο Καπετάν Αχαάβ».

Το πολυσέλιδο μυθιστόρημα περιγράφει την επικών διαστάσεων σύγκρουση Αχαάβ και Μόμπι Ντικ, που είναι, κατ’ επέκταση, μια αναμέτρηση ανάμεσα στις δυνάμεις της Φύσης και τον Άνθρωπο. Ο «Μόμπι Ντικ» δεν είναι μόνο μια συναρπαστική ναυτική περιπέτεια, αλλά ένα φιλοσοφικό δοκίμιο για τη φύση του καλού και του κακού, για τον άνθρωπο και τη μοίρα του. Συν τοις άλλοις, είναι ένα εγκυκλοπαιδικό μυθιστόρημα, που δίνει στον αναγνώστη πληθώρα πληροφοριών για τη ζωή στη θάλασσα και τη φαλαινοθηρία.

Το βιβλίο του Μέλβιλ κυκλοφόρησε σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε μια φάση μεταμόρφωσης, από μια συνομοσπονδία αποικιών σε ένα κράτος με επεκτατικές βλέψεις (Πόλεμοι κατά των Μεξικανών και Ινδιάνων, Επέκταση στη Δύση), αλλά και στα πρόθυρα του Εμφυλίου Πολέμου, με τις μεγάλες κοινωνικές διαφορές Βορείων και Νοτίων. Ήταν, όμως, και μια περίοδος αρκετά δημιουργική για τα αμερικανικά γράμματα.

Το 1850 ο Ναθάνιελ Χόθορν δημοσίευσε το δικό του αριστούργημα, το μυθιστόρημα Το Άλικο Γράμμα, μια εμβριθή μελέτη για το καλό και το κακό, που επηρέασε σημαντικά τον γείτονα και φίλο του Μέλβιλ στη συγγραφή του Μόμπυ Ντικ. Το 1852 η Χάριετ Μπίτσερ Στόου κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της Η Καλύβα του Μπαρμπά-Θωμά, ένα από τα πλέον ευπώλητα βιβλία στην εκδοτική ιστορία των ΗΠΑ. Όμως, το μυθιστόρημα του Μέλβιλ πέρασε απαρατήρητο, με αρνητική στο μεγαλύτερο μέρος της την κριτική. Χρειάστηκε να φθάσουμε στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα για να αναγνωρισθεί από τους Μοντερνιστές η σπουδαιότητα του Μόμπυ Ντικ και η Αμερική να ανακαλύψει ένα μεγάλο συγγραφέα.

Ο Μόμπυ Ντικ έχει μεταφερθεί επανειλημμένα στον κινηματογράφο, στο θέατρο και την τηλεόραση. Καλύτερη διασκευή για τη μεγάλη οθόνη θεωρείται η ομώνυμη ταινία του Τζον Χιούστον, παραγωγής 1956, σε σενάριο του συγγραφέα Ρέι Μπράντμπερι και με πρωταγωνιστή τον Γκρέγκορι Πεκ στο ρόλο του Αχαάβ.

Στα ελληνικά, το μυθιστόρημα του Χέρμαν Μέλβιλ Μόμπυ Ντικ κυκλοφορεί στην κλασική έκδοση του Gutenberg, σε μετάφραση Α. Κ. Χριστοδούλου.

Η φάλαινα που βρήκαν πάνω της καμάκι από το 1880. Τη σκότωσαν σε ηλικία 130 ετών.
Συγκλονιστικές περιγραφές για το πως.

Οι πρώτοι φαλαινοθήρες κυνηγούσαν όχι με καμάκια, αλλά με λόγχες.
Το καμάκι δεν αποτελούσε φονικό όπλο, το χρησιμοποιούσαν για να προσαρτήσουν ένα σχοινί στη φάλαινα.
Το πετούσε ένας ειδικός καμακωτής που στεκόταν όρθιος σε μια βάρκα, με το ένα γόνατο σφηνωμένο σε μια ειδική εγκοπή στον πάγκο της βάρκας, που ονομαζόταν “μπρατσόλι”.
Έριχνε το καμάκι στη φάλαινα από απόσταση ως και έξι μέτρα.
Το καμάκι ήταν δεμένο με σχοινί που είχε μήκος ώς και 150 οργιές, βουτηγμένο σε ζωικό λίπος για να γλιστρά εύκολα.
Το σχοινί ήταν τυλιγμένο σε έναν τεράστιο κουβά στο κατάστρωμα προκειμένου να διατηρείται υγρό και να μηνα αρπάζει φωτιά λόγω της τριβής καθώς ξετυλιγόταν….

Όταν έφτανε στο όριο, οι φαλαινοθήρες προετοιμάζονταν για μια “βόλτα Ναντάκετ”. Με άλλα λόγια, η φάλαινα τους έσερνε με ταχύτητα ως και 42 χιλιόμετρα την ώρα, την ανώτερη με την οποία είχε ταξιδέψει οποισδήποτε στο νερό εκείνη την εποχή. Το όνομα Ναντάκετ προερχόταν από τη νήσο Ναντάκετ, κοντά στης ακτές της Μασσαχουσέττης, που ήταν το κέντρο της φαλαινοθηρίας στον βόρειο Ατλαντικό.
Πολλές ώρες αργότερα, η φάλαινα εξαντλούνταν και η βάρκα μπορύσε να την πλησιάσει. Ένας αξιωματικός έπαιρνε τη θέση του καμακωτή για να καταφέρει το θανάσιμο χτύπημα με τη λόγχη.
Μόνο οι αξιωματικοί είχαν δικαίωμα να τρυπήσουν τη φάλαινα με τη λόγχη.
Η κραυγή “βγήκε καπνός απ’ την καμινάδα” σήμαινε ότι από τον φυσητήρα της φάλαινας έβγαινε αίμα, άρα πλησίαζε το τέλος της.
Στη συνέχεια η βάρκα έσερνε το κουφάρι ως το σκάφος, όπου το έκοβαν ή το έγδερναν από το κατάστρωμα χρησιμοποιώντας εργαλεία με μακριές λαβές.
Συχνά η διαδικασία εξελισσόταν σε αγώνα ταχύτητας ενάντια στους καρχαρίες, που έκοβαν κομμάτια από το λίπος της φάλαινας την ώρα που οι ναύτες το πετσόκοβαν.
Το καμάκωμα ήταν τόσο επικίνδνο επάγγελμα που οι Νορβηγοί επέτρεπαν να το ασκούν μόνο άγαμοι άντρες, που δεν είχαν συγγενείς να φροντίσουν.
Τα πράγματα άλλαξαν το 1868, όταν ο Σβεν Φόουν, ένας Νορβηγός μηχανικός εφηύρε τον εκτοξευτήρα καμακιών που μπορούσε να επιφέρει θανάσιμα τραύματα στι φάλαινες και να χρησιμοποιηθεί από το κατάστρωμα των μεγάλων ατμοκίνητων καραβιών.

Κατάστρωμα φαλαινοθηρικού πλοίου …

Η εφεύρεση μεταμόρφωσε τη φαλαινοθηρία, επιτρέποντας το κυνήγι ταχύτερων και δυνατότερων ειδών, όπως οι πτεροφάλαινες, με βασικό εκπρόσωπο τη γαλάζια φάλαινα.
Επειδή οι πτεροφάλαινες βούλιαζαν όταν πέθαιναν, οι μεταγενέστερες εκδοχές του εκτοξευστήρα καμακιών γέμιζαν επίσης με αέρα το κουφάρι, ώστε να επιπλέει.

Η γαλάζια φάλαινα αποδείχτηκε η πλέον προσοδοφόρα από όλα τα θηράματα. Μια φάλαινα μήκους 27 μέτρων πρόσφερε 15.900 λίτρα λίπους.
Τη δεκαετία του 1930 σκοτώνονταν πάνω από 30.000 γαλάζιες φάλαινες τον χρόνο.
Όταν η Διεθνής Επιτροπή Φαλαινοθηρίας απαγόρευσε την αλίευση τους το 1966, ο πληθυσμός των γαλάζιων φαλαινών είχε πέσει από τις 186.000 το 1880 σε λιγότερες από 5.000.

Μόμπι Ντικ

Η ομώνυμη φάλαινα στο Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ πήρε το όνομά της από μία πραγματική φάλαινα, τον Μόκα Ντικ, που εμφανιζόταν συχνά κοντά στο χιλιανό νησί Μόκα, έχοντας στο σώμα του δεκάδες καμάκια, κατάλοιπα από τις εκατοντάδες μάχες του με φαλαινοθήρες τις δεκαετίες του 1830 και 1840.

Το 2007 φαλαινοθήρες από την Αλάσκα σκότωσαν μία φάλαινα Γροιλανδίας που στο σώμα της βρήκαν την άκρη ενός καμακιού από το 1880.

Αυτό σημαίνει ότι ήταν τουλάχιστον 130 ετών όταν πέθανε….

Γίνετε μέλος της ομάδας μας “Βιβλίων Ορίζοντες” στο facebook πατώντας το παρακάτω σύνδεσμο

Βιβλίων Ορίζοντες