«Μαντόνα με γούνινο παλτό»: Το «ξεχασμένο» βιβλίο που έγινε best seller

Ένας νεαρός Τούρκος φθάνει στο Βερολίνο του 1920 και δαπανά τις ημέρες του μαθαίνοντας γερμανικά και τις νύχτες του διαβάζοντας βιβλία και ιδιαίτερα του μεγάλους Ρώσους συγγραφείς. Περιδιαβάζει στα πάρκα της πόλης, τους μεγάλους δρόμους και τις γκαλερί, αναζητώντας κάτι που θα τον συνταράξει.

Και ομολογουμένως το βρίσκει ένα βράδυ σε μία γκαλερί, όπου παραμένει αποσβολωμένος μπροστά στον πορτρέτο μιας νεαρής γυναίκας με γούνα. Καθημερινά επιστρέφει και κοιτάζει τον πίνακα και ένα βράδυ πιωμένος βλέπει τη γυναίκα του έργου να κινείται δίπλα του. Τη λένε Μαρία. Η ζωή του νεαρού Ράιφ έχει αλλάξει ριζικά.

Σαμπαχαττίν Αλί, αριστερός διανοούμενος φυλακίστηκε για τις πολιτικές του θέσεις και βρέθηκε δολοφονημένος από ανεξιχνιαστες συνθήκες..

Αυτή είναι η βάση του μυθιστορήματος «Μαντόνα με γούνινο παλτό», ενός ξεχασμένου έργου που γράφτηκε πριν από 75 χρόνια και το οποίο σήμερα πωλεί περισσότερα αντίτυπα και από τα έργα του νομπελίστα Ορχάν Παμούκ.

Το έργο, που γράφτηκε το 1943, από τον Σαμπαχατίν Αλί, έναν αριστερό διανοούμενο που φυλακίστηκε για τις πολιτικές του θέσεις, είναι πλέον σημείο κοινής πολιτισμικής εμπειρίας σε μια βαθιά πολωμένη χώρα. «Το διαβάζουν και το αγαπούν άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας, αλλά κυρίως οι νεότεροι», επισημαίνει η Μορίν Φρίλι, η οποία πέρυσι μετέφρασε το βιβλίο για πρώτη φορά στα αγγλικά.

**Φωτογραφία του Σαμπαχαττίν Αλί με άγνωστη γυναίκα, που εικάζεται ότι είναι η πραγματική φροϊλάιν Πούντερ…**

Ο Αλί ένας πραγματικός διανοούμενος και πιστός κομμουνιστής έγραψε ιστορίες, μυθιστορήματα, ποιήματα και άρθρα που πολύ συχνά τον οδηγούσαν στη φυλακή. Οι «βίοι παράλληλοι» του αντιφρονούντα συγγραφέα και τα βάσανα που περνούν σήμερα στην Τουρκία όσοι διανοούμενοι τολμούν να μιλήσουν ενάντια στην κυβέρνηση Ερντογάν μπορεί πιθανώς να ερμηνεύσουν γιατί το βιβλίο του Αλί είναι τόσο αγαπητό στο τουρκικό κοινό. Ο συγγραφέας, αξίζει να σημειωθεί, δολοφονήθηκε υπό μυστηριώδεις συνθήκες το 1948 σε ηλικία μόλις 41 ετών κοντά στα βουλγαρικά σύνορα και ενώ προσπαθούσε να διαφύγει στην Ευρώπη. Ο θάνατός του παραμένει δυσεπίλυτο μυστήριο, όπως και η μεγάλη επιτυχία που γνωρίζει σήμερα το βιβλίο του.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα…

Ο συγγραφέας της Μαντόνας, Σαμπαχαττίν Αλί (1907-1948), δεν ευτύχησε όσο ζούσε να δει την επιτυχία του μυθιστορήματός του, το οποίο δημοσιεύθηκε αρχικά σε συνέχειες τη διετία 1940-’41 σε εφημερίδα της εποχής χωρίς να τύχει της εύνοιας του κοινού και των κριτικών. Ήταν μια εποχή κατά την οποία στην Τουρκία, που κρατούσε ουδέτερη στάση στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε κηρυχτεί επιστράτευση. Σ’ αυτές τις αντίξοες συνθήκες ο συγγραφέας, επιστρατευμένος και ο ίδιος και με ραγισμένο χέρι, έγραψε τη Μαντόνα. Ούτως ή άλλως όμως όλη του η ζωή ήταν δύσκολη.

Μεγάλωσε μέσα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στα ταραγμένα χρόνια της μετάβασης από την οθωμανική αυτοκρατορία στο τουρκικό εθνικό κράτος, και βίωσε μια δύσκολη οικογενειακή κατάσταση στα παιδικά του χρόνια λόγω των ψυχικών κρίσεων της μητέρας του και των συνεχών μετακινήσεων της οικογένειας, καθώς ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός. Οι δυσκολίες συνεχίστηκαν όταν τελείωσε τη διδασκαλική ακαδημία και διορίστηκε σε διάφορες θέσεις στην επαρχία.

Η βασική πηγή των ταλαιπωριών του, ωστόσο, ήταν οι αριστερές του πεποιθήσεις. Κατηγορήθηκε ότι έκανε κομμουνιστική προπαγάνδα σε σχολεία όπου δίδαξε και, όταν απήγγειλε δημόσια ένα ποίημα εναντίον του Κεμάλ Ατατούρκ στην Κόνια (Ικόνιο) το 1931 συνελήφθη, απολύθηκε από το δημόσιο και φυλακίστηκε. Αποφυλακίστηκε 10 μήνες αργότερα όταν δόθηκε αμνηστία για τη δέκατη επέτειο της δημοκρατίας στην Τουρκία.

Οι διώξεις συνεχίστηκαν μέχρι τον θάνατό του επειδή εξέδιδε μαζί με άλλους ομοϊδεάτες του ένα αντιπολιτευτικό σατιρικό περιοδικό που είχε μεγάλη επιτυχία. Το 1944 μάλιστα, ύστερα από δημόσιες κατηγορίες των υπερεθνικιστών ότι είναι προδότης της πατρίδας, ξεσηκώθηκε μεγάλη κατακραυγή εναντίον του, που τον οδήγησε σε δίκη – αν και τελικά αθωώθηκε.

Η δύσκολη ζωή και οι οικονομικές στενοχώριες τον οδήγησαν στην απόφαση να φύγει από την Τουρκία κρυφά –αφού δεν του έδιναν διαβατήριο– και να πάρει αργότερα μαζί του τη γυναίκα του και την κόρη τους. Δεν τα κατάφερε τελικά. Στα σύνορα Τουρκίας και Βουλγαρίας βρέθηκε το πτώμα του. Διάφορες φήμες κυκλοφόρησαν και συζητούνται ακόμα σχετικά με τον θάνατό του, όμως η άποψη που επικρατεί είναι ότι δολοφονήθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες της εποχής.

**… και η σύζυγος του συγγραφέα, Αλιγιέ**

Ο Σαμπαχαττίν Αλί θεωρείται συγγραφέας του σοσιαλιστικού και, αργότερα, του κριτικού ρεαλισμού. Στα διηγήματά του κυρίως, εκμεταλλευόμενος την εμπειρία του από τη διδασκαλική θητεία του στην επαρχία, θέλησε να αναδείξει την πραγματική ζωή των χωρικών χωρίς να την ωραιοποιεί και χωρίς να την υποτιμά. Στη συγγραφική του πορεία θα παρεισφρήσουν επιρροές από τη δυτική λογοτεχνία, που διαβάζει μετά μανίας, εν τούτοις θα διαμορφώσει σταδιακά το προσωπικό του ύφος προσδίνοντας κοινωνική ματιά στα γεγονότα και ψυχολογικό βάθος στους χαρακτήρες των διηγημάτων του.

Σημαντική ήταν επίσης η προσφορά του στον τομέα της μεταφρασμένης λογοτεχνίας, η οποία είχε ιδιαίτερη σημασία στην Τουρκία εκείνη την εποχή, καθώς λειτουργούσε ως μέσον επιρροής στο πλαίσιο της προσπάθειας του Κεμάλ Ατατούρκ (με ό,τι θετικό και αρνητικό συνεπάγεται μια τέτοιου είδους προσπάθεια) να εκσυγχρονιστεί και να εκδυτικιστεί η τουρκική κοινωνία. Ως γνώστης της γερμανικής γλώσσας και λογοτεχνίας, και από τη θέση που κατείχε στο κρατικό Μεταφραστικό Γραφείο, επέλεξε να μεταφραστούν έργα των Γκαίτε, Λέσσινγκ, Σίλλερ και άλλων, ενώ μετέφρασε και ο ίδιος έργα των Σιλόνε, Κλάιστ, Σαμισσό και Χόφφμανν, καθώς και την Αντιγόνη του Σοφοκλή (από τα γερμανικά). Έγραψε επίσης πολλά ποιήματα και άφησε πίσω του χιλιάδες φωτογραφίες που τράβηξε ως ερασιτέχνης φωτογράφος.

Πηγή : Καθημερινή, ΕΡΤ

Από το οπισθόφυλλο

H Μαρία Πούντερ, Γερμανοεβραία από την Τσεχία, και ο Ραΐφ, Τούρκος μουσουλμάνος, συναντιούνται στο Βερολίνο του Μεσοπολέμου και ζουν έναν μοναδικό έρωτα με απρόσμενη κατάληξη.

Η “Μαντόνα με το γούνινο παλτό” είναι το σημαντικότερο έργο του Σαμπαχαττίν Αλί, Τούρκου συγγραφέα που, πριν από τον τραγικό και μυστηριώδη θάνατό του, κυνηγήθηκε και φυλακίστηκε για τις πολιτικές του ιδέες.

Το μυθιστόρημα πρωτοδημοσιεύθηκε στα τουρκικά στις αρχές της δεκαετίας του 1940, χωρίς να σημειώσει ιδιαίτερη επιτυχία. Εβδομήντα χρόνια αργότερα, το βιβλίο εξελίσσεται σε best seller στην Τουρκία, γίνεται παγκοσμίως γνωστό χάρη στη μετάφρασή του στα αγγλικά και σε πάμπολλες άλλες γλώσσες, και προκαλεί κύμα ενθουσιωδών δημοσιευμάτων διεθνώς.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Θυμάμαι μόνον ότι μαρμάρωσα μπροστά στο πορτρέτο μιας γυναίκας που φορούσε ένα γούνινο παλτό. Τι είχε αυτό το πορτρέτο; Δεν μπορώ να το εξηγήσω· ως εκείνη τη στιγμή, δεν είχα συναντήσει γυναίκα με τέτοια παράξενη έκφραση, λίγο άγρια, λίγο υπεροπτική και πολύ έντονη. Το ωχρό πρόσωπο, τα μαύρα φρύδια και τα μαύρα μάτια, τα πυκνά καστανά μαλλιά και κυρίως αυτή η έκφραση αθωότητας και θεληματικότητας συνάμα, η απέραντη μελαγχολία σε συνδυασμό με την ισχυρή προσωπικότητα, σε καμιά περίπτωση δε μου ήταν ξένα. Αυτή τη γυναίκα εγώ τη γνώριζα ήδη… Ήταν ένα κράμα και μια σύνθεση όλων των γυναικών που στοίχειωναν τη φαντασία μου…