ΕΛΛΗ ΠΑΠΠΑ: Ήταν δημοσιογράφος και συγγραφέας: Ήταν η σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη

Έλλη Παππά, μια γυναίκα με όραμα για ένα καλύτερο μέλλον

Η γνωστή δημοσιογράφος, συγγραφέας και ενεργό μέλος της κομμουνιστικής Αριστεράς, είχε θέσει ως στόχο «την κάθαρση της μαρξιστικής σκέψης από τις σταλινικές στρεβλώσεις». Μια γυναίκα με έντονη αγωνιστικότητα και όραμα για ένα καλύτερο μέλλον.

Η Έλλη Παππά, γεννημένη στη Σμύρνη το 1920 και κόρη του Ευάγγελου Παππά και της Μαριάνθης Παπαδοπούλου, αφηγείται στην αυτοβιογραφία της:

«Ήμουν πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο. Η μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει και με πέταξε. Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της μητέρας μου. Η καταστροφή της Σμύρνης έφερε την οικογένειά μου στον Πειραιά. Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη. Τότε μπήκαν στη ζωή μου τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, ο Γιώργος, που έγινε ασυρματιστής, και ο «άγγελος της ζωής μου», η Διδώ (Σωτηρίου), που ζούσε με την πλούσια αντιδραστική θεία, αδελφή του πατέρα μας. Από τη σκληρή δουλειά του ο Γιώργος, από μια έμφυτη συνείδηση η Διδώ, από κοντά κι η μάνα μας, είχαν γίνει και οι τρεις κομμουνιστές».

Από τα μαθητικά της κιόλας χρόνια στο γυμνάσιο της Κοκκινιάς, η Έλλη Παππά οργανώθηκε σε ομάδα κατά της δικτατορίας του Μεταξά. Στη συνέχεια, σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, προσχώρησε στο Ε.Α.Μ. και στο Κ.Κ.Ε. κατά τη διάρκεια της κατοχής και, παράλληλα, άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος.

Στην παράνομη έκδοση του «Ριζοσπάστη» εργάστηκε έως το 1949, οπότε άρχισε η συνεργασία της με το ηγετικό στέλεχος του Κ.Κ.Ε., Νίκο Πλουμπίδη, στον παράνομο μηχανισμό του κόμματος και από τον Ιούνιο του 1950 με τον Νίκο Μπελογιάννη, ο οποίος έγινε σύντροφός της για την μετέπειτα ζωή της.

Συνελήφθη για την κομμουνιστική της δράση τον Δεκέμβριο του 1950 και καταδικάστηκε σε θάνατο μαζί με τον Νίκο Μπελογιάννη τον Φεβρουάριο του 1952. Ο Μπελογιάννης εκτελέστηκε στις 30 Μαρτίου 1953, αλλά η δική της ποινή δεν πραγματοποιήθηκε, διότι ο γιος τους, Νίκος, που είχε στο μεταξύ γεννηθεί στη φυλακή, ήταν μόλις επτά μηνών.

Ο σύντροφός της, πριν οδηγηθεί για εκτέλεση, είχε περάσει από το κελί της για να τη δει από το παραθυράκι και να την αποχαιρετίσει. Τα τελευταία λόγια που της είχε πει ήταν: «Εσύ πρέπει να ζήσεις για το παιδί μας και για την εκδίκηση…».

Η Έλλη Παππά αποφυλακίστηκε από τις φυλακές Αβέρωφ την πρωτοχρονιά του 1964 και αμέσως εντάχθηκε στην ΕΔΑ. Παράλληλα, άρχισε να εργάζεται στη σύνταξη της εφημερίδας «Δημοκρατική Αλλαγή», αλλά το 1968 η απριλιανή δικτατορία την εξόρισε στη Γυάρο.

Από τις φυλακές της Γυάρου βγήκε τον Ιούλιο του 1968, λόγω σοβαρής ασθένειας. Η Σοβιετική Ένωση προσφέρθηκε να τη φιλοξενήσει με τον γιο της, αλλά η ίδια αρνήθηκε, επειδή είχε διαφωνήσει με τη στρατιωτική εισβολή των Σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία.

Μέχρι την πτώση της δικτατορίας, εργάστηκε σε εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά και αργότερα στην εφημερίδα «Μακεδονία» με ψευδώνυμο. Κατά τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, προσπάθησε μάταια να επανασυνδεθεί με το ΚΚΕ: «Η επανένωση της Αριστεράς ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και είχε οικτρό τέλος. Αποχώρησα από το ΚΚΕ, πράγμα που και η ηγεσία του επιθυμούσε», επεσήμανε αργότερα. Στη συνέχεια, εργάστηκε στις εφημερίδες «Έθνος», «Μακεδονία» και το περιοδικό «Γυναίκα» έως το 1990, οπότε και αφιερώθηκε αποκλειστικά στο συγγραφικό της έργο.

Πραγματοποίησε και δημοσίευσε μελέτες για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, όπως «Ο Πλάτωνας στην εποχή μας» («Εκδόσεις 21ου αιώνα»), η «Σπουδή στο θέμα της Ελευθερίας – Η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό» (εκδόσεις «Άγρα») και «Αρχαίοι Έλληνες Συγγραφείς στο “Κεφάλαιο” του Μαρξ» (εκδόσεις «Άγρα»), καθώς και μελέτες για τον μαρξισμό και τον λενισμό, όπως ο «Μύθος και ιδεολογία στη ρωσική επανάσταση – οδοιπορικό από το ρωσικό αγροτικό λαϊκισμό στο λαϊκισμό του Στάλιν» (εκδόσεις «Εστία») και «Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου».

Τα τελευταία πολιτικά βιβλία της είναι «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου» (εκδόσεις «Κέδρος»), «Μακιαβέλι ή Μαρξ» (εκδόσεις «Άγρα») και «Η Κομμούνα του 1871» (εκδόσεις «Άγρα»)

Το αρχείο της φυλάσσεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α).

Πέθανε στις 27 Οκτωβρίου 2009, σε ηλικία 89 ετών. Η ταφή της έγινε δίπλα στον σύντροφο της ζωής της, Νίκο Μπελογιάννη.

Η μοναδική εκτέλεση που έγινε νύχτα Κυριακής για να προλάβουν τις διεθνείς αντιδράσεις. Ο Ν. Μπελογιάννης στο απόσπασμα και η μαρτυρία.Ο Ν. Μπελογιάννης στο απόσπασμα και η μαρτυρία της Έλλης Παππά, που γέννησε το παιδί τους στη φυλακή…

Ο Νίκος Μπελογιάννης έγινε γνωστός
σαν «ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» …

Ο Νίκος Μπελογιάννης και η Έλλη Παππά ήταν και οι δύο στελέχη του Κ.Κ.Ε. και συνελήφθησαν τον Δεκέμβριο του 1950.

Οδηγήθηκαν στη φυλακή και έμειναν στην απομόνωση μέχρι την πρώτη τους δίκη που έγινε σχεδόν ένα χρόνο μετά. Πριν από τη σύλληψή τους, είχαν γίνει ζευγάρι. Μέσα στη φυλακή, τον Αύγουστο του 1951 γεννήθηκε ο γιος τους Νίκος.

Ο Μπελογιάννης όμως δεν μπόρεσε να τον χαρεί, καθώς τον Μάρτιο του 1952 εκτελέστηκε. Το αποτέλεσμα της δίκης ήταν καταδικαστικό για τον Μπελογιάννη και τους συντρόφους του, όχι όμως και για την Παππά, καθώς «προστατεύτηκε» επειδή ήταν μητέρα βρέφους…

Ο Μπελογιάννης εκτελέστηκε ξημερώματα Κυριακής στις 30 Μαρτίου του 1952. Όταν οι φύλακες άνοιξαν το κελί του, οι σύντροφοί του δεν κατάλαβαν τι συνέβαινε, καθώς εκτελέσεις δεν γίνονταν ποτέ τις Κυριακές.

Ο Μπελογιάννης όμως, το κατάλαβε και ρώτησε το φύλακα:

«Πάμε για καθαρό αέρα ε»;...

Μελέτες

Ο Πλάτωνας στην Εποχή μας (1981, 1998)
Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς στο Κεφάλαιο του Μαρξ (1983, 1984)
Σπουδή στο θέμα της Ελευθερίας – Η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό (1985)
Μύθος και ιδεολογία στη Ρωσική Επανάσταση – Οδοιπορικό από τον ρωσικό αγροτικό λαϊκισμό στον λαϊκισμό του Στάλιν (1990)
Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου (1991)
Κομμούνα του 1871: Επανάσταση του 21ου αιώνα; (1992)