ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ: Η συγγραφέας που έγραφε τις ιστορίες που έζησε στο..πετσί της

ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ

Η συγγραφέας, δημοσιογράφος και αγωνίστρια, Διδώ Σωτηρίου, έφυγε από κοντά μας, πλήρης ημερών, στις 23 Σεπτεμβρίου 2004, σε ηλικία 95 χρόνων, αφήνοντας πίσω της ένα πλούσιο συγγραφικό έργο, το οποίο αντλεί τη θεματολογία του από τη Μικρασιατική Καταστροφή, την περίοδο του Εμφυλίου και την μετά τον Εμφύλιο περίοδο της ελληνικής Ιστορίας.

Η Διδώ Σωτηρίου ήταν αγωνίστρια! Αντιστάθηκε, πάλεψε, βίωσε όλα τα μεγάλα γεγονότα, αλλά ποτέ της δεν φοβήθηκε, δεν κρύφτηκε, δεν απέφυγε να μιλήσει ακόμα και για πράγματα που πονούσαν.. Έμεινε στην Ελλάδα που υπεραγαπούσε μέχρι το τέλος της ζωής της. Όλα όσα βίωσε τα έγραψε, για να παραμείνουν από γενιές σε γενιές, αξέχαστα ιστορικά ντοκουμέντα, αληθινές μαρτυρίες και ελπίδες: ότι όλα όσα κι αν περάσεις, η ελπίδα δε χάνεται, όσο αγωνίζεσαι με ελληνική καρδιά.

Πάνω απ’ όλα, όμως, ήταν ένα πλάσμα γεμάτο ζωντάνια, εγκαρδιότητα και αγάπη για τη ζωή και τους ανθρώπους. «Eυτυχία για μένα είναι η γνωριμία μου με τον κόσμο, η γνωριμία μου με την ίδια τη ζωή» είχε πει.

Γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου του 1909 στο Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας και δέκα χρόνια μετά μετακόμισε και εγκαταστάθηκε με όλη την οικογένειά της στη Σμύρνη. Ήρθε στην Αθήνα το 1922 μετά την καταστροφή, όπου σπούδασε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και ολοκλήρωσε τις σπουδές της με μαθήματα γαλλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης.

Από το 1936 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία και συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες της εποχής.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής διετέλεσε ενεργό μέλος της Αντίστασης, ενώ συμμετείχε στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες της χώρας, μέσα από τις τάξεις της Αριστεράς όπου ήταν ενταγμένη.

«Οι νεκροί περιμένουν» το 1959 ήταν το πρώτο της μυθιστόρημα, για να ακολουθήσουν η «Ηλέκτρα» το 1961 και τα «Ματωμένα χώματα» το 1962, που έχουν πουλήσει έως τώρα πάνω από 400.000 αντίτυπα. Συνέχισε με την «Εντολή», «Μέσα στις φλόγες», «Κατεδαφιζόμεθα» κ.ά. Τα έργα της μεταφράστηκαν στα γαλλικά, γερμανικά, ρωσικά, ρουμάνικα, ουγγαρέζικα, βουλγαρικά, τουρκικά, και ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο.

Το 1933 παντρεύτηκε τον καθηγητή μαθηματικών Πλάτωνα Σωτηρίου, με τον οποίο έζησε μια υπέροχη ζωή, έως το 1985 που τον «έχασε». Δεν απέκτησε δικά της παιδιά, όμως μεγάλωσε σαν παιδί της τον ανιψιό της, Νίκο, γιο της αδερφής της Έλλης Παππά και του Νίκου Μπελογιάννη, γιατί ήταν φυλακή ως αγωνιστές για τις ιδέες τους. Ο σύζυγος της αδερφής της, Νίκος Μπελογιάννης, εκτελέστηκε το 1952.

Το 1995, δωρίζει το σπίτι της στην οδό Κοδριγκτώνος 8, απέναντι από το Πεδίον του Άρεως, που ανήκει σε εκείνη και τον ανιψιό της Νίκο Μπελογιάννη, στο υπουργείο Πολιτισμού. Η παραχώρηση έγινε με τον όρο να είναι διά παντός τα γραφεία της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας η Διδώ Σωτηρίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος. Στο συγκεκριμένο σπίτι έχουν φιλοξενηθεί ιστορικές φυσιογνωμίες της λογοτεχνίας και της πολιτικής, ιδίως τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τότε και έως τον θάνατό της διέμενε σε διαμέρισμα που ενοικίαζε στην περιοχή στου Ζωγράφου, καθώς δεν είχε άλλη ιδιόκτητη κατοικία.

Το 1983 και 1985 έλαβε το Βραβείο Ελληνοτουρκικής Φιλίας «Αμπντί Ιπεκτσί», το 1989 το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, το 1990 το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, το 1993 το Βραβείο του Ελληνικού Ινστιτούτου της Αγγλίας, το 1996 βραβεύτηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος της Τιμής, ενώ της απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας, Ζακ Σιράκ, το παράσημο Commandeur Del’ Ondre Du Merite.

Το 2001 η Εταιρία Ελλήνων Συγγραφέων καθιέρωσε προς τιμήν της το «βραβείο Διδώ Σωτηρίου», το οποίο απονέμεται «σε ξένο ή Έλληνα συγγραφέα που με τη γραφή του αναδεικνύει την επικοινωνία των λαών και των πολιτισμών μέσα από την πολιτισμική διαφορετικότητα».

Το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας τη μνήμη της Διδώς Σωτηρίου (23 Σεπτεμβρίου 2004), ψηφιοποίησε και παρουσιάζει μέσω των ιστοσελίδων www.ert-archives.gr & www.ert.gr το αντίστοιχο επεισόδιο της σειράς «Βάθος πεδίου», στο οποίο η συγγραφέας, σε συνέντευξη που παραχωρεί στον Γιάννη Έξαρχο, μιλάει για τη ζωή και το έργο της.

Αφηγείται μνήμες από τα πρώιμα χρόνια στο Αϊδίνι και τη Σμύρνη, όπου ζούσε με την οικογένειά της και μεταφέρει την ατμόσφαιρα από την καθημερινή ζωή των Μικρασιατών Ελλήνων, τις ασχολίες τους, τις σχέσεις με τις άλλες εθνότητες αλλά και το δράμα της προσφυγιάς, όταν το 1922 καταφεύγει και η ίδια στην Αθήνα.

Η συγγραφέας το 1937

Θυμάται την περίοδο των σπουδών της και τα ταξίδια της στο Παρίσι όπου συναναστράφηκε τη γαλλική διανόηση. Δημοσιογράφος στο ξεκίνημά της, συντάκτρια της εφημερίδας «Νέος Κόσμος», αρχισυντάκτρια στο περιοδικό «Γυναίκα», μιλάει, επίσης, για την προσχώρησή της στο Αριστερό Κίνημα, την Αντίσταση και τη δουλειά της στον παράνομο Τύπο στη διάρκεια της Κατοχής, ως αρχισυντάκτρια στον «Ριζοσπάστη».

Αναφέρεται στους λόγους της εκδίωξης της από την ίδια εφημερίδα και στη διαγραφή της από το Κομμουνιστικό Κόμμα, εξηγώντας την προτίμησή της να αυτονομηθεί από τους κομματικούς μηχανισμούς. Επισημαίνει τα αίτια που την ώθησαν να ξεκινήσει το γράψιμο και σχολιάζει τα βιβλία της «Ματωμένα Χώματα», «Οι Νεκροί περιμένουν» και την «Εντολή».

Τέλος, κάνει λόγο για τη θέση της γυναίκας στον μεσοπόλεμο, αλλά και για τη σχέση που είχε με τον σύντροφο της ζωής της, Πλάτωνα Σωτηρίου.

Όπως έλεγε, η αντίσταση ήταν η πρώτη φορά που οι πρόσφυγες έγιναν ένα με τους υπόλοιπους Έλληνες. Ο Νίκος Μπελογιάννης, ο οποίος ήταν σύντροφος της αδερφής της και η Ηλέκτρα Αποστόλου, ήταν πρόσωπα που επηρέασαν το έργο της. Το 1959 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Οι νεκροί περιμένουν», και αργότερα ακολούθησαν τα «Ματωμένα χώματα», «Εντολή» και «Ηλέκτρα», τα οποία ο κόσμος αγάπησε γιατί όπως έλεγε, τα έγραψε με αγάπη. Βραβεύτηκε δύο φορές με το βραβείο Ελληνοτουρκικής Φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί και θεωρείται από τις σημαντικότερες Ελληνίδες συγγραφείς του περασμένου αιώνα.

Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες και έχουν πουλήσει χιλιάδες αντίτυπα.Όπως είχε αναφέρει, «δεν ήμουν η συγγραφέας που μάζεψε πληροφορίες από ιστορικά γεγονότα που είχαν γράψει άλλοι, αλλά τα έζησα στο πετσί μου»

«Έζησα δύσκολα πράγματα, πόνεσα πολύ. […] Ό,τι ήθελα το ‘κανα, δεν έχω παράπονο από τη ζωή. Το έκανα ίσως με θυσίες, με οδύνη, με αγωνία […] όλα όμως στη ζωή μου γίνονταν πηγές πλούτου…», ο επίλογός της στην εκπομπή της ΕΡΤ «Βάθος Πεδίου».