Όλη η αλήθεια πίσω από την φωτογραφία της “Πριγκίπισσα Qajar” και η πραγματική ιστορία της γυναίκα με το μουστάκι..

Ένα πρόσφατο viral meme απεικονίζει μία Περσίδα πριγκίπισα του 19ου αιώνα με τριχοφυΐα στο πρόσωπο και συνοδεύεται από τον ισχυρισμό ότι 13 άνδρες έδωσαν τέλος στη ζωή τους όταν εκείνη δεν ανταπέδωσε την αγάπη τους.Ενώ πέφτει εντελώς έξω ως προς την ιστορική ακρίβεια, το meme καταφέρνει να δείξει πόσο εύκολα τα viral clickbaits επισκιάζουν τις πλούσιες και γεμάτες νόημα ιστορίες από το παρελθόν.

Δεν πείστηκαν όλοι όταν είδαν το meme με την «πριγκίπισσα του Κατζάρ», το οποίο ισχυρίζεται ότι 13 άνδρες πέθαναν για χάρη της. Λίγοι όμως ήταν αυτοί που ανέτρεξαν σε έγκυρες πηγές για να βρουν την αλήθεια. Φυσικά αυτοί που φτιάχνουν τέτοιου είδους memes δεν ενδιαφέρονται για την ιστορική εγκυρότητα. Η αλήθεια δεν θα τους προσφέρει τη δημοσιότητα που επιζητούν, όχι όπως ένα μισογυνιστικό πρότυπο ομορφιάς.

Φυσικά ο ισχυρισμός ότι 13 άνδρες έδωσαν τη ζωή τους γι αυτήν είναι εντελώς ψεύτικος. Πρώτον η Εσμάτ είχε κατά πάσα πιθανότητα παντρευτεί από την ηλικία των δέκα. Δεύτερον, ο γάμος της λογικά θα κανονίστηκε όσο αυτή θα ζούσε στο χαρέμι του πατέρα της.

Έπειτα υπάρχει και η αλήθεια που κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει. Ακόμα και οι άνθρωποι που είχαν καλή πρόθεση, δεν ελέγχουν τις πηγές τους ή κάνουν τις δικές τους θεωρίες. Για παράδειγμα υπήρχαν άτομα κάτω από τη φωτογραφία που σχολίαζαν ότι είναι άντρας αυτός στη φωτογραφία που υποδύεται την πριγκίπισσα, ή ακόμα περισσότερο, κάποιος που ντύθηκε έτσι για να την γελοιοποιήσει και επισύναπταν τη φωτογραφία της «πραγματικής» πριγκίπισσας.

Αλλά η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη και έχει να κάνει με μια περίοδο ανακατατάξεων στην περσική κοινωνία, εθνικισμού και γυναικείων δικαιωμάτων. Στο πυρήνα της αυτή η ιστορία έχει να κάνει με δύο πριγκίπισες από την Περσία που καθόρισαν και αψήφησαν τα πρότυπα και τις προσδοκίες για τις γυναίκες εκείνη την εποχή. Παρεπιπτόντως καμία από τις δύο δεν ονομαζόταν «πριγκίπισσα Κατζάρ» αν και ήταν και οι δύο πριγκίπισσες της περσικής δυναστείας των Κατζάρων.

Η πριγκίπισσα Fatemeh Khanum “‘Esmat al-Dowleh” (1855/6-1905). Η επιγραφή αναφέρει: «Khanum ʻIsmat al-Dawlah, κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ, σύζυγος του Dust Muhammad Khan Muʻayyir al-Mamlik», και χρονολογείται στα μέσα με τέλη του 19ου αιώνα. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ιρανικού Ινστιτούτου Σύγχρονων Ιστορικών Σπουδών (ع 3-5216). Courtesy Women’s Worlds in Qajar Iran. Αυτή ήταν η εικόνα που χρησιμοποιήθηκε στο ψευδοιστορικό meme.

Το κύριο πρόσωπο σε αυτή την ιστορία είναι η Πριγκίπισσα Fatemeh Khanum «Esmat al-Dowleh» (1855/6-1905), η κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ (1831-1896), βασιλιά της Περσίας (1848-1896), και μίας από τις γυναίκες του, της Taj al-Dowleh. Στη φωτογραφία εικονίζεται πράγματι η Εσμάτ και όχι κάποιος ηθοποιός. Την φωτογραφία τράβηξε ο άντρας της γύρω στα μέσα με τέλη του 19ου αιώνα. Αυτή η πληροφορία υπάρχει τόσο στο διαδίκτυο όσο και σε έντυπη μορφή και αντικρούει τον ισχυρισμό ότι ήταν το απόλυτο σύμβολο ομορφιάς των αρχών του 19ου αιώνα. Η φωτογραφία τραβήχτηκε λοιπόν πιο πριν και καθώς η Εσμάτ πέθανε το 1905 είναι πολύ τραβηγμένο να χαρακτηριστεί σύμβολο μιας εποχής στην οποία δεν έζησε σχεδόν καθόλου.

Το μόνο κομμάτι του meme που έχει λίγη αλήθεια είναι ότι όντως υπήρχε μια περίοδος της περσικής ιστορίας όπου η εμφάνιση της Εσμάτ – συγκεκριμένα το «μουστάκι» της – θεωρούνταν όμορφη. Σύμφωνα με την καθηγήτρια του Χάρβαρντ Δρ. Afsaneh Najmabadi, «Πολλές περσικές πηγές, όπως και φωτογραφίες από τον 19ο αι επιβεβαιώνουν ότι οι γυναίκες των Κατζάρων είχαν ένα λεπτό μουστάκι, ή πιο συγκεκριμένα ένα απαλό χνούδι, ως σημάδι ομορφιάς». Αλλά τονίζει ότι αυτό το πρότυπο ομορφιάς υπήρχε κυρίως τον 19ο αιώνα, δηλαδή μετά το 1800 όχι το 1900, όπως ισχυρίζεται το meme.

Πριγκίπισσα Zahra Khanum “Taj al-Saltaneh” (1884-1936). Η 12η κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ και ετεροθαλής αδελφή της Εσμάτ. Χρονολογείται στα 1909-1910, από τον Ivanov (Roussie-Khan). Courtesy Women’s Worlds in Qajar Iran. Η Taj θεωρείται πολλές φορές ως η «αληθινή πριγκίπισσα Κατζάρ» ως απάντηση στο διφορούμενο και παραπλανητικό meme.

Η Eσμάτ ήταν μια γυναίκα της εποχής της και αντανακλούσε την κοινωνική της θέση. Στο βιβλίο της Δρ. Najmabadi’s, Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity, αφηγείται ένα περιστατικό, όταν μία Βελγίδα επισκέφθηκε την περσική αυλή και παρατήρησε ότι η Εσμάτ είχε ένα χνούδι στο πάνω χείλος της που την έκανε να μοιάζει με άντρα. Όμως όπως θα δούμε παρακάτω η εικόνα της ίσως ασκούσε ακόμα μεγαλύτερη δύναμη.

Φυσικά ο ισχυρισμός ότι 13 άνδρες έδωσαν τη ζωή τους γι αυτήν είναι εντελώς ψεύτικος καθώς πουθενά στη βιογραφία της δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο. Επιπλέον, υπάρχουν άλλοι δύο λόγοι που αντικρούουν αυτόν τον ισχυρισμό. Πρώτον η Εσμάτ είχε κατά πάσα πιθανότητα παντρευτεί από την ηλικία των δέκα. Δεύτερον, ο γάμος της λογικά θα κανονίστηκε όσο αυτή θα ζούσε στο χαρέμι του πατέρα της. Φαίνεται λοιπόν απίθανο να είχε γνωρίσει κάποιον άλλον άνδρα πέρα από τους συγγενείς της πόσο μάλλον να την ερωτευτούν 13 άνδρες. Αργότερα ως παντρεμένη γυναίκα στην πατριαρχική Περσία, είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι θα την κόρταραν πιθανοί μνηστήρες.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν σε αυτό το σημείο τις προθέσεις αυτού που έφτιαξε το meme. Δεν έχει να κάνει με την ιστορία αλλά με το να τραβήξει την προσοχή εκμεταλλευόμενος την εμφάνιση μίας γυναίκας. Αυτό είναι προσβλητικό τόσο για την ιστορία όσο και για τις γυναίκες. Εστιάζει στην εμφάνιση μίας γυναίκας χωρίς να μας δίνει το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο. Δημιουργώντας αυτό το meme δημιουργεί μια εξευτελιστική εικόνα με την οποία θα θυμάται ο κόσμος αυτή τη γυναίκα.

Τρεις γενιές των γυναικών της βασιλικής δυναστείας των Κατζάρ: Εσμάτ (κέντρο), η μητέρα της, και η κόρη της. Η επιγραφή αναφέρει: «Taj al-Dawlah σύζυγος του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ, Ismat al-Dawlah, Khanum Fakhr Taj». Το όνομα της Εσμάτ γίνεται πολλές φορές και Ισμέτ. Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ιρανικού Ινστιτούτου Σύγχρονων Ιστορικών Σπουδών (ع 3-5216). Courtesy Women’s Worlds in Qajar Iran.

Την κρατά επίσης ανώνυμη με το γενικευμένο «πριγκίπισσα Κατζάρ» ώστε να μη μπορεί κάποιος να ψάξει περαιτέρω. Ο ίδιος δεν έκανε έρευνα γιατί αν και αυτό θα ήταν πιο ενδιαφέρον και χρήσιμο, θα απαιτούσε κόπο και δεν θα του πρόσφερε τα ίδια likes και προσοχή. Θα είχε ανακαλύψει για παράδειγμα ότι η Εσμάτ ήταν μία από τις πιο φωτογραφισμένες γυναίκες στην αυλή του πατέρα της και αυτό δεν ήταν επειδή συμμορφωνόταν με ιδανικά ομορφιάς της εποχής.

Ως δεύτερη κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ, η Εσμάτ είχε την εμπιστοσύνη του πατέρα της και ήταν υπεύθυνη για την υποδοχή των ξένων γυναικών που έρχονταν στην αυλή. Ενάντια στη παράδοση έμαθε να παίζει πιάνο και έγινε φωτογράφος με ιδιωτικό στούντιο στο σπίτι της. Κάποτε έπεισε τον πατέρα της να αφήσει τον σύζυγο της να ξαναεπιστρέψει στη χώρα. Όπως και οι άλλες γυναίκες στην αυλή η Εσμάτ ήταν μια ικανή γυναίκα.

Και η εμφάνιση αυτών των γυναικών είχε μια άλλου είδους δύναμη από την προσέλκυση μνηστήρων. Η ιστορικός τέχνης Δρ. Staci Gem Scheiwiller πιστεύει πως ο μεγάλος αριθμός φωτογραφιών των γυναικών αυτού του χαρεμιού «είχε τη δυνατότητα να επιδείξει την ανάπτυξη μιας γυναικείας επαναστατικής συνείδησης». Όλες αυτές οι φωτογραφίες θα έβαζαν την Εσμάτ στο επίκεντρο μια κοινωνικής και πολιτισμικής επανάστασης.

Πορτραίτο της Taj al-Saltaneh, με επιγραφή: «Taj al-Saltanah, κόρη του αποθανόντος Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ». Η φωτογραφία ανήκει στην ιδιωτική συλλογή του Bahram Sheikholeslami. Courtesy Women’s Worlds in Qajar Iran. Μερικές εκδοχές του προσβλητικού meme περιλαμβάνουν αυτή την εικόνα και το γενικευμένο «πριγκίπισσα Κατζάρ», αντί για μια ξεχωριστή γυναίκα με δικό της όνομα και ταυτότητα.

Κυριολεκτικά στο επίκεντρο ήταν μια άλλη πριγκίπισσα που έχει εμπλακεί με τη φωτογραφία λόγω της ασάφειας του απεικονιζόμενου προσώπου, η πριγκίπισσα Zahra Khanum “Taj al-Saltaneh” (1884-1936). Η 12η κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ και ετεροθαλής αδελφή της Εσμάτ, η Taj ήταν φεμινίστρια και εθνικίστρια που υποστήριζε μια πολιτισμική και συνταγματική επανάσταση στη Περσία.

Στα δημοσιευμένα απομνημονεύματα της Taj, Crowning Anguish: Memoirs of a Persian Princess from the Harem to Modernity 1884-1914, η Δρ. Scheiwiller τονίζει ένα απόσπασμα: «Όταν έρθει η μέρα που θα δω το φύλο μου χειραφετημένο και τη χώρα μου στο μονοπάτι της προόδου, θα θυσιάσω τον εαυτό μου στo πεδίο της μάχης για την ελευθερία, και ελεύθερα θα χύσω το άιμα μου κάτω από τα πόδια της συνοδείας μου που αγαπά την ελευθερία και ζητά τα διακιώματα της».

Στην εποχή τους η Εσμάτ και η Taj δεν ορίστηκαν από την εμφάνιση τους. Τα επιτεύγματα τους δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιου προτύπου ιδανικής ομορφιάς. Ήταν γυναίκες με αξία και ουσία, οι ιστορίες των οποίων αξίζουν να ειπωθούν και να γίνουν γνωστές με σεβασμό, όχι κοροϊδία.

Για την ιστορική σημασία που έχουν οι φωτογραφίες αυτών των γυναικών η Δρ. Scheiwiller έγραψε: «Η φωτογραφία κάποιου ήταν ικανή να τον μετατρέψει από κάτι ασήμαντο, του οποίου η ιστορία δεν θα λεγόταν, σε κάτι που θα χαράσσονταν στο χρόνο».

Θα ήταν τραγωδία ένα βλακώδες meme να χαλάσει την αληθινή ομορφιά και την ιστορική σημασία αυτών των γυναικών και των εικόνων τους.

Πληροφορίες: A Bit of History Πηγή: www.lifo.gr

Διαβάστε παρακάτω και άλλες αποδείξεις για την εγκυρότητα της είδησης

Παραδείγματα: instagram, facebook1, facebook2

Η πραγματική ιστορία πίσω από τη φωτογραφία

Η φωτογραφία είναι αληθινή και πρωτοκυκλοφόρησε στο διαδίκτυο το 2017.

Λεζάντα στα Αγγλικά: “Douste Mohammed Khan, Tehran;” Ινστιτούτο Σύγχρονων Ιστορικών Μελετών του Ιράν

Λεζάντα: “Khanum ʻIsmat al-Dawlah κόρη του Nasir al-Din Shah, σύζυγος του Dust Muhammad Khan Mu’ayyir al-Mamlik”(βλ. Women’s Worlds in Qajar Iran). Η φωτογραφία ανήκει στη συλλογή του Ιρανικού Ινστιτούτου Σύγχρονων Ιστορικών Σπουδών (ع 3-5216) και χρονολογείται στα μέσα με τέλη του 19ου αιώνα.

Η εικονιζόμενη είναι η (πριγκίπισσα) Fatimah Khanum« «Esmat al-Dowleh» (1855-1905), κόρη του Σάχη της Περσίας Nasar al-Din Shah Qajar (1831-1896), (κυβέρνησε την Περσία από το 1848 έως ότου δολοφονήθηκε το 1896), και ήταν επίσης μία από τις συζύγους του Dust Muhammad Khan Muʻayyir al-Mamali.

Ismat al-Dawlah

Την φωτογραφία τράβηξε ο σύζυγός της στα μέσα με τέλη του 19ου αιώνα.

Η πριγκίπισσα ανήκε μεν στην περσική δυναστεία των Κατζάρων (κόρη του Νάσερ αλ-Ντιν Σαχ Κατζάρ – Nasar al-Din Shah Qajar), σίγουρα όμως δεν ονομαζόταν Κουατζαρ όπως λανθασμένα ισχυρίζεται η λεζάντα του δημοσιεύματος.

Από το βιβλίο: Liminalities of Gender and Sexuality in Nineteenth-Century Iranian, σελ. 70

Εκτός του ότι στην βιογραφία της δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό με υποψήφιους ερωτευμένους μνηστήρες που έδωσαν τη ζωή τους, σύμφωνα με την ιστορικό Βικτώρια Μαρτίνεζ (Victoria Martínez) , η Έσματ είχε κατά πάσα πιθανότητα παντρευτεί από την ηλικία των δέκα. Ο γάμος ήταν πιθανότατα “κανονισμένος” από την οικογένειά της, αφού έτσι ήταν τα έθιμα της εποχής, γεγονός που σημαίνει ότι δεν γνώρισε κάποιον άλλο άνδρα (πόσο μάλλον να την ερωτευτούν 13) πέραν από τους άνδρες συγγενείς της. Απίθανο επίσης φαντάζει στην πατριαρχική Περσία να συνέβη κάτι τέτοιο κατά τη διάρκεια του έγγαμου βίου της.

Το μόνο σημείο ίσως από την ιστορία που μπορεί να είναι αληθές, είναι ακριβώς το αντίθετο απ΄ ότι υπονοεί, δηλαδή ότι η γυναίκα αυτή θεωρήθηκε όμορφη στην εποχή της. Το “μουστάκι”, η τριχοφυία στο πρόσωπο της, μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με τα σημερινά πρότυπα ομορφιάς αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν αποδεκτό εκείνη την εποχή στην Περσία.

Σύμφωνα με την ιρανοαμερικάνα καθηγήτρια του Χάρβαρντ Dr. Afsaneh Najmabadi, «Πολλές περσικές πηγές, όπως και φωτογραφίες του 19ου αι. επιβεβαιώνουν ότι οι γυναίκες των Κατζάρων είχαν ένα λεπτό μουστάκι, ή πιο συγκεκριμένα ένα απαλό χνούδι, ως σημάδι ομορφιάς». Όμως επισημαίνει ότι αυτό το πρότυπο ομορφιάς υπήρχε κυρίως τον 19ο αιώνα, δηλαδή μετά το 1800 κι όχι το 1900 (που χρονολογείται η φωτογραφία και ισχυρίζεται το meme). Η Eσμάτ ήταν μια γυναίκα της εποχής της και αντανακλούσε την κοινωνική της θέση.

Στο βιβλίο της Δρ. Najmabadi’s, Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity, αφηγείται ένα περιστατικό, όταν μία Βελγίδα επισκέφθηκε την περσική αυλή και παρατήρησε ότι η Εσμάτ είχε ένα χνούδι στο πάνω χείλος της που την έκανε να μοιάζει με άντρα.

Εν κατακλείδι, η φωτογραφία είναι αληθινή αλλά ο ισχυρισμός είναι ψευδής.