Τσιτσέν Ιτζά: Η αρχαία πόλη των Μάγιας

Η Τσιτσέν Ιτζά, η αρχαία πόλη των Μάγιας στο Μεξικό, βοήθησε τους ερευνητές να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστικά της φυλής των Μάγιας.

Η Τσιτσέν Ιτζά ήταν η σημαντικότερη και μεγαλύτερη πόλη των Μάγιας. Η αρχαία πόλη ήταν χαμένη στη ζούγκλα της Κεντρικής Αμερικής και του Μεξικού για πολλά χρόνια. Στους Ευρωπαίους – που κατέκτησαν τα εδάφη των Μάγιας – φαινόταν αδύνατο αυτά τα εμβληματικά κτίσματα να ανήκουν σε κάποια από τις «άγριες» φυλές που κατοικούσαν εκεί. Πίστευαν πως ίσως να ήταν δημιουργήματα των αρχαίων Ελλήνων ή των αρχαίων Αιγυπτίων.

Το 1839 ο Αμερικανός εξερευνητής, δικηγόρος και συγγραφέας Τζον Λόιντ Στίβενς, μετά από πολυάριθμα ταξίδια σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς, αποφασίζει να επισκεφτεί τις αρχαίες πόλεις των Μάγιας. Μαζί του, ο έμπειρος αρχιτέκτονας και ζωγράφος Φρέντερικ Κάθεργουντ.

Ο Στίβενς, φτάνοντας στην αρχαία πόλη των Μάγιας Τσιτσέν Ιτζά και παρατηρώντας τα σχέδια και τη γραφή στα κτίσματα αρκετά προσεκτικά, συνειδητοποίησε πως ανήκαν σε κάποια από τις φυλές των ιθαγενών. Ήταν ο πρώτος που έκανε λόγο πως αυτά τα επιβλητικά κτίσματα με τα σκαλισμένα ιερογλυφικά, δεν ανήκουν σε άλλους λαούς παρά στη φυλή των Μάγιας.

Το βιβλίο του Τζον Λόιντ Στίβενς για τις αρχαίες πόλεις των Μάγιας πυροδότησε έντονα το λαϊκό ενδιαφέρον, τραβώντας την προσοχή του κόσμου στους Μάγιας και την Τσιτσέν Ιτζά.

Οι εξερευνητές και οι αρχαιολόγοι επί εκατοντάδες χρόνια προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τα σύμβολα και την ιερογλυφική γραφή των Μάγιας στα ερείπια των χαμένων πόλεων που βρίσκονταν στις ζούγκλες της κεντρικής Αμερικής και του Μεξικού. Περίεργα πρόσωπα χαραγμένα στις πέτρες, διάφορα σχήματα, μία «καινούργια» γραφή… Χρειάστηκαν πάνω από έναν αιώνα για να αποκωδικοποιήσουν τα μυστικά της αρχαίας φυλής.

Κέντρο των ερευνών και της μελέτης των Μάγιας αποτέλεσε η σημαντικότερη αρχαία πόλη τους, η Τσιτσέν Ιτζά.

 

Η αρχαία φυλή των Μάγιας

Η φυλή των Μάγιας είναι ένας από τους αρχαιότερους πολιτισμούς καθώς διάφορες μελέτες τους τοποθετούν στο 2.000 π.Χ. Υπήρξε από τους πιο πλούσιους και σπουδαίους πολιτισμούς. Οι Μάγιας είχαν αναπτύξει τον ισχυρότερο πολιτισμό σε σύγκριση με τον Δυτικό κόσμο. Ο πολιτισμός των Μάγιας αναπτύχθηκε σε μια περιοχή που περιλάμβανε το νοτιοανατολικό Μεξικό, την Γουατεμάλα και το Μπελίζ, καθώς και τις δυτικές περιοχές της Ονδούρας και του Ελ Σαλβαδόρ. Στην Γουατεμάλα, το νότιο Μεξικό, την επαρχία Γιουκατάν, το Μπελίζ, το Ελ Σαλβαδόρ και την Δυτική Ονδούρα έχουν διατηρηθεί αρκετά κομμάτια της αρχαίας πολιτιστικής τους κληρονομιάς.

Οι πρώτες πόλεις των Μάγιας αναπτύχθηκαν γύρω στο 750 π.Χ.

Χωρίς μεταλλικά εργαλεία ή τροχό, οι Μάγιας έχτιζαν επιβλητικές και μεγάλες πόλεις. Τα κτήριά τους είχαν έντονα χρώματα και καλύπτονταν από σύμβολα και ιερογλυφικά. Οι Μάγιας είχαν γράψει τις ιστορίες τους πάνω στα μνημεία τους. Ιστορίες κυρίως των απλών ανθρώπων και όχι των θεών. Μέχρι σήμερα γνωρίζουμε σαράντα τέσσερις αρχαίες ερειπωμένες πόλεις που ανήκαν στους Μάγιας.

Οι Μάγιας είχαν αναπτύξει ένα σύνθετο σύστημα ιερογλυφικής γραφής.

Σχεδόν όλα τα βιβλία των Μάγιας καταστράφηκαν από τους Ισπανούς και την Καθολική Εκκλησία. Οι Ευρωπαίοι έφτασαν για πρώτη φορά στις ακτές του Γιουκατάν το 1511 μετά από ένα ναυάγιο. Η γνώση μας για τη ζωή των αρχαίων Μάγιας προέρχεται από τα γραπτά ενός μοναχού, του Ντιέγο Ντε Λάντα, που πήγε στο Γιουτακάν το 1549. Στα γραπτά του ο Λάντα θεμελιώνει την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών.

Στην προσπάθειά του να τους προσηλυτίσει στον Χριστιανισμό, ο Λάντα έκαψε σχεδόν όλα τα βιβλία των Μάγιας μαζί και τους «κώδικες» για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών.

Χρειάστηκε πάνω από ένας αιώνας για να αποκωδικοποιήσουν οι ερευνητές τα μυστικά των Μάγιας. Ευτυχώς, η γραφή τους απεικονιζόταν και στα μνημεία τους.

Οι Μάγιας ξεχώριζαν για τις γνώσεις τους στην αστρονομία. Φημίζονται για το γνωστό αρχαίο ημερολόγιο των Μάγιας.

 

Πρόκειται για ένα σύστημα τριών ημερολογίων που αποτελείται από πολλούς κύκλους ή μετρήσεις διαφορετικής διάρκειας. Τα τρία ημερολόγια ήταν το Haab – πολιτικό ημερολόγιο – το Tzolkin – που σηματοδοτούσε θρησκευτικά και τελετουργικά γεγονότα – και το Long Count – που χρησιμοποιούνταν για μεγαλύτερες ιστορικές περιόδους. Το αρχαίο ημερολόγιο των Μάγια, Long Count, ξεκινάει από το 3114 π.Χ. και φτάνει στο τέλος του, στις 21 Δεκεμβρίου 2012.

Σήμερα υπάρχουν αρκετοί απόγονοι των Μάγιας που κατοικούν στη Γουατεμάλα, το Μπελίζ, την Ονδούρα, το Ελ Σαλβαδόρ κ.α. Διατηρούν αρκετά από τα έθιμα και τις παραδόσεις της αρχαίας κληρονομιάς τους.

Τσιτσέν Ιτζά, η αρχαία πόλη των Μάγιας

Η αρχαία πόλη Τσιτσέν Ιτζά (Chichén Itzá) βρίσκεται στο Γιουκατάν, στο Μεξικό. Υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες πόλεις των Μάγιας. Καλύπτει μια έκταση μεγαλύτερη των πέντε τετραγωνικών χιλιομέτρων. Οι ερευνητές δε γνωρίζουν την ακριβή ημερομηνία δημιουργίας της πόλης, υπολογίζουν όμως πως χτίστηκε μεταξύ 6ου και 12ου αιώνα. Αποτελείται από τη νότια και την κεντρική περιοχή, ενώ σε πολλά τμήματά της δεν έχει γίνει ακόμα ανασκαφή.

 

Η άφιξη των Τολτέκων γύρω στον 10ο αιώνα στην Τσιτσέν Ιτζά έχει αφήσει επίσης τα σημάδια της στην πόλη. Μετά τον 13ο αιώνα δε φαίνεται να έχουν κατασκευαστεί σημαντικά μνημεία στην Τσιτσέν Ιτζά. Η πόλη υπολογίζεται πως εγκαταλείφθηκε μετά το 1440. Οι ερευνητές δε γνωρίζουν την ακριβή ημερομηνία ούτε και τα ακριβή αίτια της εγκατάλειψής της. Πολλοί κάνουν λόγο για ακραία φυσικά φαινόμενα και άλλοι για κάποιο πόλεμο με αντίπαλες φυλές.

Οι πρώτες ανασκαφές στην Τσιτσέν Ιτζά ξεκίνησαν το 1841.

 

Από την εγκατάλειψή της τον 15ο αιώνα, η Τσιτσέν Ιτζά υπέστη σταδιακή φθορά μέχρι να αρχίσουν οι πρώτες ανασκαφές στην περιοχή. Παρ’ όλα αυτά, τα εξαιρετικά υλικά και οι τεχνικές που χρησιμοποιούσαν οι Μάγιας για την κατασκευή των κτηρίων εξασφάλισαν ότι η αρχιτεκτονική, η γλυπτική και οι τοιχογραφίες της Τσιτσέν Ιτζά θα διατηρούνταν μέσα στους αιώνες.

Η πόλη Τσιτσέν Ιτζά συνδέεται με τις αρχαίες πόλεις Κοπάν και Παλένκε των Μάγιας, παρ’ όλο που απέχουν εκατοντάδες μίλια μακριά.

Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει διάφορα μνημεία κτισμένα από πέτρα. Τα κτήρια συνδέονται με ένα πυκνό δίκτυο πλακόστρωτων δρόμων. Οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει πάνω από 80 θύλακες που διασχίζουν το χώρο και επεκτείνονται προς όλες τις κατευθύνσεις γύρω από την πόλη. Πολλά από αυτά τα πέτρινα κτήρια ήταν αρχικά ζωγραφισμένα σε κόκκινα, πράσινα, μπλε και μοβ χρώματα.

Η πυραμίδα του Κουκουλκάν

 

Η μεγάλη πυραμίδα του Κουκουλκάν είναι ένα αριστουργηματικό μνημείο των Μάγιας. Οι πρώτοι Ισπανοί της περιοχής ονόμασαν την πυραμίδα Το Κάστρο (El Castillo). Η πυραμίδα είναι γνωστή και με την ονομασία Ο ναός του Κουκουλκάν (σ.σ. Κουκουλκάν, θεότητα των Μάγιας).

Η μεγάλη πυραμίδα του Κουκουλκάν αποτελεί το τέλειο δείγμα αρχιτεκτονικής κατασκευής των Μάγιας.

Έχει ύψος περίπου τριάντα μέτρα. Στις τέσσερις πλευρές της πυραμίδας υπάρχουν ενενήντα ένα σκαλιά. Οι τέσσερις πλευρές της πυραμίδας συμβολίζουν τις εποχές, τα σκαλιά της κάθε πλευράς τις ημέρες κάθε εποχής και αθροιστικά τα σκαλιά συμβολίζουν όλες τις ημέρες του χρόνου. Αποτελείται από εννέα οριζόντια επίπεδα σαν βεράντες, που συμβολίζουν την πίστη των Μάγιας στον ουρανό. Στη βάση της  πυραμίδας υπάρχουν τεράστια σκαλισμένα πέτρινα κεφάλια φιδιού για να τη «φυλάσσουν».

 

Στα μέσα της δεκαετίας του ‘30, η μεξικανική κυβέρνηση χρηματοδότησε μια ανασκαφή της πυραμίδας. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως στο εσωτερικό της υπάρχουν ακόμα δύο μικρότερες πυραμίδες.

Από τον Μάρτιο μέχρι και τον Οκτώβριο, κατά τη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος, ένα παιχνίδι φωτός και σκιάς δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός φιδιού που ανεβαίνει τα σκαλιά της πυραμίδας. Ένα μοναδικό φαινόμενο που προσελκύει πολλούς τουρίστες.

Los cenotes

 

Οι cenotes είναι φυσικές υπόγειες κοιλότητες νερού, σαν φυσικές πισίνες ή δεξαμενές. Βρίσκονται κυρίως σε σπήλαια καταλήγοντας σε κάποιο ποτάμι. Οι Cenotes έχουν βαθιά πνευματική σημασία για τους Μάγιας. Πολλοί μελετητές πιστεύουν ότι η Τσιτσέν Ιτζά κτίστηκε από τους Μάγιας αποκλειστικά λόγω της μεγάλης cenote (Cenote Sagrado) που βρισκόταν εκεί.

Στην Τσιτσέν Ιτζά υπάρχουν δύο σημαντικές cenotes. Η Xtoloc ή El iguano που εφοδίαζε τον πληθυσμό με φρέσκο νερό και η Cenote Sagrado που οι Μάγια χρησιμοποιούσαν για τελετουργικούς σκοπούς κατά της ξηρασίας, στο όνομα του θεού της βροχής, Chaac. Πιθανολογείται πως υπάρχουν περισσότερα cenotes στην περιοχή. Το 2015, οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει κάποια κρυμμένη cenote κάτω από την πυραμίδα του Κουκουλκάν, την οποία οι αρχαιολόγοι δεν είχαν δει ποτέ.

Η ονομασία της Τσιτσέν Ιτζά

 

Έχουν γίνει πολλές έρευνες και μελέτες για την ονομασία της αρχαίας πόλης των Μάγιας. Οι περισσότεροι ερευνητές αποδίδουν το όνομα στις cenotes. Πιθανότερη εξήγηση για την ονομασία είναι πως στη γλώσσα των Μάγιας, Τσιτσέν Ιτζά σημαίνει “το στόμα του πηγαδιού Ιτζά”. Αναφερόμενοι στο Ιερό Κέντρο, το μεγάλο φυσικό πηγάδι που οι κάτοικοι της περιοχής θεωρούσαν μία από τις κύριες εισόδους για τον κάτω κόσμο. Επιπλέον, το όνομα Ιτζά παραπέμπει στους ισχυρούς μυθικούς – ιστορικούς άρχοντες της πόλης κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και της μεγάλης ακμής της.

Το στάδιο των Μάγιας στην Τσιτσέν Ιτζά

Το παιχνίδι με την μπάλα των Μάγιας είναι άνω των 3.500 χρόνων καθιστώντας το, το πρώτο οργανωμένο παιχνίδι στην ιστορία του αθλητισμού.

Η αρχαία πόλη των Μάγιας Τσιτσέν Ιτζά, ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO το 1988. Το 2007 ονομάστηκε ένα από τα Νέα Επτά Θαύματα του Κόσμου μετά από παγκόσμια ψηφοφορία. Ο αρχαιολογικός χώρος λειτουργεί 365 μέρες. Εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο τον επισκέπτονται κάθε χρόνο.

Πηγές: National Geographic, Documentary: Mystery of the Maya, Documentary: Code of Maya Kings, whc.unesco.org, chichen-itzatours.com, chichenitza.com, visitmexico.com, en.wikipedia.org

umano.gr: Ηρώ Στ. Μπουσούνη

Επιμέλεια  κειμένου: Καλλιόπη Γιακουμή