“Η ιστορία πίσω από το βιβλίο..”
Ξεκίνησε σαν ευθυμογράφημα στο προπολεμικό εβδομαδιαίο περιοδικό «Θησαυρός» με τίτλο «Βίος και πολιτεία της Μαντάμ Σουσούς» (1938), έγινε βιβλίο (1940), νούμερο κατοχικών επιθεωρήσεων (1940), θεατρικό έργο (1942, 1946, 1998, 2012), κινηματογραφική ταινία (1948), ραδιοφωνική εκπομπή (1950), τηλεοπτικό σήριαλ (1972 και 1986). Η μεγαλομανής και ακατάδεκτη ηρωίδα του Δημήτρη Ψαθά που εισέβαλε δυναμικά στην ελληνική γλώσσα ως ρήμα και προσδιοριστικό επίθετο (σουσού, σουσουδίζω, σουσουδισμός) έχει πάρει σάρκα και οστά από θρυλικές πρωταγωνίστριες του ελληνικού θεάτρου του 20ου αιώνα. Από τη Μαρίκα Νέζερ το 1940 (μόλις δυο χρόνια αφ’ ότου την εμπνεύστηκε ο Ψαθάς) ως την ΄Αννα Παναγιωτοπούλου (από την εταιρία παραγωγής STUDIO ATA σε 26 επεισόδια της ΕΡΤ 2 το 1986).
 |
| Οι φωτογραφίες είναι από την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Η Μαντάμ Σουσού και οι πρωταγωνιστές των έργων του Ψαθά» σε σπάνιες φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο της οικογένειας Ψαθά.
|
Αννα Παναγιωτοπούλου
Δ. Ψαθάς: Ετσι εμπνεύστηκα τη Μαντάμ Σουσού
Πως εμπνεύστηκε, όμως, ο Δημήτρης Ψαθάς την ηρωΐδα που από το Βύθουλα ονειρεύεται το Κολωνάκι; Όπως αναφέρει ο ίδιος σε περιοδικό της εποχής, το ξεκίνημα της Μαντάμ Σουσούς ήταν «άδοξο» κι έγινε κάτω από την πίεση του αρχισυντάκτη του στον «Θησαυρό», του προπολεμικού περιοδικού ποικίλης ύλης που διάβαζε όλη η Ελλάδα, Απόστολου Μαγγαάρη. Είχαν τελειώσει τα επεισόδια του «Αριστείδη του Ατυχή» τα οποία έγραφε ο Ψαθάς ως σίριαλ κι έπρεπε να βρει άλλον. «Εναν “τύπο” έπρεπε να γράψω, έτσι; Ο προηγούμενος ήταν άντρας, θα έπρεπε, λοιπόν, για ποικιλία, να γράψω τώρα για μια γυναίκα. Τι είδος γυναίκα όμως; Φλύαρη; Δεν ήταν κωμική, θα ήταν κουραστική. Κουτσομπόλα; θα ήταν πολύ κοινοτοπική. Επιπόλαια; Γκαφατζού; Δεν μου άρεσαν τόσο πολύ οι ιδέες – πολύ αργότερα έγραψα ένα άλλο “σίριαλ”, στον “Ταχυδρόμο” με τον τίτλο “Ζωζώ η γκαφατζού”. Άξαφνα θυμήθηκα μια γειτόνισσά μας, ήταν τύπος γυναίκας μεγαλομανούς:
– Αυτή είναι… είπα.
Σκιτσάρισα στα γρήγορα τον τύπο – βιαζόμουν να τελειώσω για να βγάλω από πάνω μου την υποχρέωση – συμπλήρωσα το γραφτό μου με το πρώτο επεισόδιο, πήρα τα χειρόγραφα μου αμέσως και έτρεξα στον Μαγγανάρη:
– Πάρτα και άφησε με ήσυχο.
– Εντάξει! Δεν σου έλεγα ότι άμα καθίσεις κάτω, θα γράψεις; Να μ’ ακούς εμένα! Πώς τον λες τον τύπο σου;
– Μαντάμ Σουσού!…»
Κάπως έτσι γεννήθηκε η Μαντάμ Σουσού.
Ο Δημήτρης Ψαθάς με την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Γιάννη Γκιωνάκη (στην πρεμιέρα της κωμωδίας του “Ο Αχόρταγος”)
«Θησαυρός» του 1938: «Ενας νέος σπαρταριστός τύπος…»
Σε μια διαφήμιση του μάλιστα με ημερομηνία 2.4.1938, διαβάζουμε: «Από το ερχόμενο πανηγυρικό τεύχος του “Θησαυρού”, ένας νέος σπαρταριστός τύπος, θα σκορπίσει γέλιο και την ευθυμία: ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΤΑΜ ΣΟΥΣΟΥΣ. Τον γράφει ο άσσος των ευθυμογραφημάτων μας ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΨΑΘΑΣ». Η επιτυχία της ήταν άμεση. Η Μαντάμ Σουσού αγαπήθηκε τόσο από τον κόσμο όσο καμία άλλη ηρωίδα. Επί δύο χρόνια (1938-1940) ο Δημήτρης Ψαθάς έγραφε στο «Θησαυρό» τις περιπέτειες της «Μαντάμ Σουσούς» του ώσπου το 1940 έκανε μία συρραφή των αυτοτελών περιπετειών της και τις εξέδωσε σε βιβλίο, το οποίο μολονότι κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1940, μέσα στην κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου, πούλησε 4.000 αντίτυπα και εξαντλήθηκε μέσα σε ένα μήνα!… Κυκλοφόρησε με τίτλο «Μαντάμ Σουσού», υπότιτλο «Η πυργοδέποινα του Βούθουλα» και υπέροχα σκίτσα του κορυφαίου γελοιογράφου Φωκίωνα Δημητριάδη. Το 1940 στην επιθεώρηση «Πεντάμορφη» των Γιαννουκάκη – Ευαγγελίδη, στο θέατρο «Αθήναιον», πρωτοεμφανίζεται η Σουσού, που την υποδύεται η μεγάλη πρωταγωνίστρια Μαρίκα Νέζερ.
Η Σουσού στην Ιταλογερμανική κατοχή
Μέσα στην Ιταλογερμανική κατοχή πολλοί θίασοι ζητούν από τον Δημήτρη Ψαθά να κάνει θεατρικό έργο την ηρωίδα του, ενώ πολλές πρωταγωνίστριες φιλοδοξούν να ενσαρκώσουν τον ρόλο. Ανάμεσα τους η Μαρίκα Κοτόπουλη, η Μαίρη Αρώνη και η κυρία Κατερίνα (Ανδρεάδη).Τελικά, η «Μαντάμ Σουσού» πρωτοπαρουσιάζεται στη θεατρική της μορφή το καλοκαίρι του 1942 μέσα στην Κατοχή, στο θέατρο Κατερίνας (Πλατεία Βικτωρίας), από το θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη με τον κορυφαίο Αιμίλιο Βεάκη στο ρόλο του Παναγιωτάκη και με τον Σπύρο Μουσούρη στο ρόλο του Καντακουζηνού, σημειώνοντας πρωτοφανή θρίαμβο. Ο Δημήτρης Ψαθάς πολύ αργότερα, αποκαλύπτει μεταξύ άλλων σε χιουμοριστικό τόνο, την έκπληξη που δοκίμασε όταν ο Αιμίλιος Βεάκης του ζήτησε να παίξει στο θρυλικό αυτό έργο (σε χρονογράφημα του στην εφημερίδα «Τα Νέα» στις 17.2.1972):
«- Θέλω να παίξω την … Μαντάμ Σουσού.
Εμβρόντητος εγώ:
-Εσείς κ. Βεάκη;
-Εγώ θα παίξω τον Παναγιωτάκη. Τη Σουσού θα την κάνει η Κατερίνα»..
Μαίρη Αρώνη ως Σουσού κι Αιμίλιος Βεάκης ως Παναγιωτάκης
Η Μαίρη Αρώνη, μία ακόμη μεγάλη πρωταγωνίστρια των έργων του Ψαθά, ανέβασε την διάσημη ηρωίδα του σε πολλές περιοδείες της στο εξωτερικό, ανάμεσα στις οποίες αυτή στην Κύπρο το 1946 με συμπρωταγωνιστές τους Κώστα Ραυτόπουλο (Παναγιωτάκη) και Σπύρο Μουσούρη (Καντακουζηνό), απ’ όπου διασώζεται και το αντίστοιχο πρόγραμμα.
Η «Μαντάμ Σουσού» στο θέατρο με την Αννα Παναγιωτοπούλου (1998-1999)
Η «Μαντάμ Σουσού» παρουσιάζεται το 1998 στο θέατρο «Βρετάνια» σε μία φιλόδοξη παραγωγή του Κάρολου Παυλάκη σε μορφή μουσικής κωμωδίας. Πρωταγωνίστρια, η αγαπημένη του κοινού τηλεοπτική «Μαντάμ Σουσού», Αννα Παναγιωτοπούλου με τον αξέχαστο Σταύρο Παράβα, στο ρόλο του φτωχού ψαροπώλη συζύγου Παναγιωτάκη και τον Νίκο Γαλανό, στον ρόλο του αριστοκράτη Καντακουζηνού. Την σκηνοθεσία υπέγραφε ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, την εκπληκτική μουσική της παράστασης ο Διονύσης Τσακνής και τους στίχους των τραγουδιών η Μαριανίνα Κριεζή. Τα σκηνικά και τα κοστούμια φιλοτέχνησε ο Κώστας Ασημακόπουλος.
Ο Δημήτρης Ψαθάς με πρωταγωνιστές του
Η Μαντάμ Σουσού στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (2011-2012)
Η «Μαντάμ Σουσού» ανέβηκε με επιτυχία από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος για δύο χρονιές την θεατρική περίοδο 2011-2012 σε καλλιτεχνική διεύθυνση Σωτήρη Χατζάκη, σκηνοθεσία Γιώργου Αρμένη, με την Φωτεινή Μπαξεβάνη στον ρόλο της Σουσούς, τον Κώστα Σαντά στον ρόλο του Παναγιωτάκη και τον Βασίλη Ευταξόπουλο στον ρόλο του Καντακουζηνού, σε σκηνικά και κοστούμια Γιάννη Μετζικώφ από έναν 16μελή θίασο σε ένα κατάμεστο «Βασιλικό Θέατρο» επαληθεύοντας για μια ακόμη φορά την επικαιρότητα του θρύλου της.
Ο Δ. Ψαθάς με πρωταγωνιστές του
Η Μαντάμ Σουσού στον κινηματογράφο με την Μαρίκα Νέζερ (1948)
Αν και όλοι μας γνωρίζουμε την «Μαντάμ Σουσού» ως μυθιστόρημα και ως θεατρικό έργο, λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν για την κινηματογραφική της μεταφορά το 1948, και αυτό επειδή η ταινία δεν σώζεται στις μέρες μας. Κι όμως η Μαντάμ Σουσού αποτέλεσε μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία και ως ταινία. Αξίζει να αναφέρουμε πως το σενάριο της κινηματογραφικής της μεταφοράς υπέγραφε ο Νίκος Τσιφόρος, τη σκηνοθεσία ο Τάκης Μουζενίδης, τη μουσική ο Κώστας Γιαννίδης, τη φωτογραφία ο Γιάννης Δριμαρόπουλος, και την παραγωγή η ΜΕΓΑ ΦΙΛΜ. Στην ταινία αυτή πρωταγωνίστησαν λαμπρά ονόματα του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου: «Σουσού» η Μαρίκα Νέζερ, «Παναγιωτάκης», ο Βασίλης Λογοθετίδης, «Καντακουζηνός» ο Γιώργος Παππάς. Δίπλα τους στους ρόλους των χαρακτήρων του Βύθουλα αλλά και του Κολωνακίου, ο Μίμης Φωτόπουλος, ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Χρήστος Τσαγανέας, η Ελένη Χατζηαργύρη, ο Λαυρέντης Διανέλλος, η Λέλα Πατρικίου, ο Ερρίκος Κονταρίνης, απολαυστικοί στους ρόλους τους σε φωτογραφίες που σώζονται στο αρχείο του συγγραφέα, αλλά και σε διαφημίσεις της ταινίας στον τύπο της εποχής. Η πρωταγωνίστρια Μαρίκα Νέζερ, θυμόταν χαρακτηριστικά σε συνέντευξή της: «Στην πρεμιέρα της Μαντάμ Σουσούς στον κινηματογράφο “Ρεξ”, οι ουρές του κόσμου έφταναν μέχρι τη Θεμιστοκλέους!…». Η ταινία έκανε πρεμιέρα στις 2 Μαϊου 1948 (Κυριακή του Πάσχα) στους τρεις κεντρικούς κινηματογράφους της Αθήνας (Ρέξ, Αττικόν, Άστυ) και στον Πειραιά (στον κινηματογράφο Καπιτόλ) και έκοψε 93.498 εισιτήρια! Στις αρχές της δεκαετίας του ’50, η «Μαντάμ Σουσού» γνώρισε μεγάλη επιτυχία και στο ραδιόφωνο με την Γεωργία Βασιλειάδου στον ομώνυμο ρόλο και σκηνοθέτη τον Μήτσο Λυγίζο που αργότερα σκηνοθέτησε και το πρώτο της σίριαλ της Σουσούς με πρωταγωνίστρια την Άννα Παϊτατζή στην ελληνική τηλεόραση το 1972.
Αννα Παναγιωτοπούλου – Θανάσης Παπαγεωργίου
Η Μαντάμ Σουσού στην τηλεόραση (1972-73 και 1986)
Η πρώτη τηλεοπτική μεταφορά της «Μαντάμ Σουσούς» πραγματοποιήθηκε, λοιπόν, το 1972-73 σε σκηνοθεσία Μήτσου Λυζίγου και τηλεσκηνοθεσία Βασίλη Βλαχοδημητρόπουλου. Η σειρά προβλήθηκε σε ασπρόμαυρο σήριαλ 65 επεισοδίων από την τότε ΥΕΝΕΔ σε παραγωγή της ΑΣΤΗΡ TV του Γιώργου Ράλλη. Η Άννα Παϊτατζή υπήρξε η πρώτη διδάξασα τηλεοπτική Μαντάμ Σουσού, Παναγιωτάκης ο Ιάκωβος Ψαρράς και Καντακουζηνός ο Δημήτρης Καλλιβωκάς. Το 1986 νέο σήριαλ με ηρωίδα τη Μαντάμ Σουσού, έγχρωμο πια, γυρίζεται από την εταιρία παραγωγής STUDIO ATA και προβάλλεται από την ΕΡΤ 2 σε 26 επεισόδια (με πρώτη προβολή στις 4.5.86 και τελευταία στις 1.12.86). Στο ρόλο της «Σουσούς» η Άννα Παναγιωτοπούλου. Σκηνοθέτης της σειράς ο Θανάσης Παπαγεωργίου που ερμήνευσε υποδειγματικά και το ρόλο του φτωχού συζύγου Παναγιωτάκη, ενώ ο Άγγελος Αντωνόπουλος κράτησε στο σήριαλ τον ρόλο του τυχοδιώκτη, απατεώνα «αριστοκράτη» συζύγου Καντακουζηνού. (Η σειρά γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία και προβλήθηκε το 1990 και το 1991 στην Αυστραλία από το κανάλι NETWORK 0-28/SBS με Αγγλικούς υπότιτλους με τον τίτλο «Madame Sousou»).
Ευχαριστούμε την εγγονή του Δημήτρη Ψαθά, Λένα Νίτσου, για το φωτογραφικό υλικό. Το κείμενό της «Η πορεία της Μαντάμ Σουσού μέσα στο χρόνο» – αποσπάσματα του οποίου χρησιμοποιούνται στο άρθρο – είναι αδημοσίευτο.
Πηγή: The toc
“ΜΑΝΤΑΜ ΣΟΥΣΟΥ”
Συγγραφέας Δημήτρης Ψαθάς
Εκδόσεις Μαρία Δ. Ψαθά
Επί χρόνια και χρόνια η Μαντάμ Σουσού στάθηκε περίπου ένα βάσανο για μένα… Γιατί απ’ την ώρα που πρωτοφάνηκε στις σελίδες ενός εβδομαδιαίου περιοδικού σε σειρά αυτοτελών ευθυμογραφημάτων με τον γενικό τίτλο “Βίος και πολιτεία της Μαντάμ Σουσούς” απέκτησε δική της υπόσταση και τόσο έντονη προσωπικότητα, ώστε να ξεφύγει σχεδόν εντελώς από τα χέρια μου και να κάνει ό, τι θέλει!
Κάποτε, τέλος, τη βαρέθηκα και την… πέθανα στις σελίδες του περιοδικού περιγράφοντας και τη σχετική κηδεία της
ΨΑΘΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
Συγγραφέας:
Ο Δημήτρης Ψαθάς (1907-1979) γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου και ήρθε στην Αθήνα το 1923, όπου τελείωσε τις σπουδές του και αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία, στην ευθυμογραφία και στο θέατρο. Το 1937 κυκλοφόρησε το πρώτο χιουμοριστικό βιβλίο του “Η Θέμις έχει κέφια” κι ευθύς τον επόμενο χρόνο “Η Θέμις έχει νεύρα”. Εκείνο, όμως, που τον έκανε πανελλήνια γνωστό ήταν η “Μαντάμ Σουσού”, η περιλάλητη ηρωίδα του ομώνυμου χιουμοριστικού μυθιστορήματός του. Τη δραματική περίοδο της Ιταλογερμανικής Κατοχής ο Δημήτρης Ψαθάς περιέγραψε με το δικό του αμίμητο τρόπο στα βιβλία του “Χειμώνας του 41” (1945), “Αντίσταση” (1945), και “Το χιούμορ μιας εποχής” (1946). Ο συγγραφέας ταξίδεψε στη Γαλλία, Αγγλία, Αμερική, Τουρκία, Αίγυπτο και περιέλαβε τις εντυπώσεις του στα βιβλία του “Κάτω από τους ουρανοξύστες” (1950), “Στη χώρα των μυλόρδων” (1951) και “Παρίσι, Σταμπούλ κι άλλα εύθυμα ταξίδια” (1951). Επίσης, εξέδωσε ένα άλλο χιουμοριστικό μυθιστόρημα, που περιλαμβάνει σάτιρα των ηθών της εποχής, με τον τίτλο “Οικογένεια βλαμμένου” (1956) και σειρά εύθυμων διηγημάτων που τιτλοφορούνται “Παρ ολίγον να γελάσουμε” (1960). Επιλογή χρονογραφημάτων του περιέλαβε σε τρία βιβλία με τους τίτλους “Από την εύθυμη πλευρά”, “Στο καρφί και στο πέταλο”, και “Πέρα βρέχει” (1960). Παράλληλα με τη δημοσιογραφία ο Δημήτρης Ψαθάς επιδόθηκε με θριαμβευτική επιτυχία και στη συγγραφή κωμωδιών, μερικές από τις οποίες κατέρριψαν το ρεκόρ των παραστάσεων στην Ελλάδα. Οι κωμωδίες του, που παίχθηκαν απ όλους σχεδόν τους κεντρικούς θιάσους της Αθήνας και με τους μεγαλύτερους Έλληνες ηθοποιούς είναι “Το στραβόξυλο” (1940), “Ο εαυτούλης μου” (1941), “Οι Ελαφρόμυαλοι” (1942), “Μαντάμ Σουσού” (1942), “Σκίτσα της εποχής” (όπου περιλαμβάνονται τα μονόπρακτα “Ο Κηφισοφών”, “Γαλάζια χελώνα”, “Νευρικός κύριος”, “Τρελοί της εποχής” και “Ιφιγένεια. . . εν Μαύροις”, 1944), “Φον Δημητράκης” (1947), “Η ζωή είναι ωραία” (1952), “Ζητείται ψεύτης” (1953), “Μικροί Φαρισαίοι” (1954), “Ο φαύλος κύκλος” (1954), “Ένας βλάκας και μισός” (1956), “Προς Θεού μεταξύ μας” (1957), “Φωνάζει ο κλέφτης” (1958), “Εταιρία θαυμάτων” (1959), “Η Μαίρη τα λέει όλα” (1960), “Εξοχικόν κέντρον ο Έρως” (1960), “Εμπρός να γδυθούμε” (1962), “Χαρτοπαίχτρα” (1963), “Ξύπνα, Βασίλη” (1965), “Ο αχόρταγος” (1966), “Ο κουτσομπόλης” (1968), “Προίκα μου αγαπημένη” (1968), “Οι ατίθασοι” (1970), “Ο αφελής” (1973), “Το ανθρωπάκι” (1974). Τα περισσότερα από τα θεατρικά του έργα έχουν γίνει κινηματογραφικές ταινίες με τεράστια επιτυχία-η υψηλή θεαματικότητά τους από την τηλεόραση απ όπου προβάλλονται σήμερα αποδείχνει το αξεπέραστο ταλέντο του δημιουργού τους και τη μόνιμη επικαιρότητα των θεμάτων τους. Ο Δημήτρης Ψαθάς εξέδωσε επίσης και ένα ιστορικό χρονικό 500 σελίδων, συγκλονιστικό ντοκουμέντο από τη ζωή, τους διωγμούς και την αντίσταση του ελληνισμού της ιδιαιτέρας του πατρίδας, με τίτλο “Γη του Πόντου” (1966).
678
124
20