Η αληθινή ιστορία πίσω από το παραμύθι: “Χάνσελ και Γκρέτελ”..

Οι μελετητές, σήμερα, πιστεύουν ότι αυτές οι τραγωδίες, στις αρχές του 14ου αιώνα, «γέννησαν» την ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ. Το περίφημο παραμύθι των αδερφών Γκριμ, που έχει μεταφραστεί σε 160 γλώσσες από το 1812, όταν και κυκλοφόρησε. 

Ένα παραμύθι, βέβαια, ζοφερό, αφού η ιστορία έχει να κάνει με την εγκατάλειψη παιδιών, την απόπειρα κανιβαλισμού, την υποδούλωση και τη δολοφονία. 

Δυστυχώς, η προέλευση της ιστορίας είναι εξίσου -αν όχι περισσότερο- τρομακτική. 

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν την ιστορία, αλλά για όσους την αγνοούν, έχει να κάνει με δύο παιδιά, τον Χάνσελ και την Γκρέτελ, που εγκαταλείπονται από τους λιμοκτονούντες γονείς τους στο δάσος. 

Τα παιδιά, όμως, επιστρέφουν στο σπίτι τους, ακολουθώντας λευκά βότσαλα, που το αγόρι έχει ρίξει πίσω του. Η μητέρα τους εξαγριώνεται με την επιστροφή τους και πείθει τον πατέρα να εγκαταλείψει τα παιδιά για δεύτερη φορά. Αυτήν τη φορά ο Hansel ρίχνει ψίχουλα, για να βρουν τον δρόμο του γυρισμού, αλλά τα πουλιά τα τρώνε και τα παιδιά χάνονται στο δάσος.

Μετά από μέρες περιπλάνησης, ακολουθούν ένα όμορφο λευκό πουλί σε ένα ξέφωτο, και ανακαλύπτουν ένα μεγάλο εξοχικό σπίτι χτισμένο από μελόψωμο, τούρτες, γλυκά και παράθυρα από ζάχαρη. Πεινασμένα και κουρασμένα, τα παιδιά ξεκινούν να τρώνε τη σκεπή του σπιτιού, όταν ανοίγει η πόρτα και ξεπροβάλλει μια αποκρουστική γριά, η οποία τα δελεάζει να μπουν μέσα στο σπίτι, με την υπόσχεση ότι θα τους προσφέρει μαλακά κρεβάτια, γευστικό φαγητό και καυτό μπάνιο. 

Μπαίνουν μέσα, χωρίς να έχουν επίγνωση ότι η οικοδέσποινα είναι μια αιμοδιψής μάγισσα, που θέλει να τα μαγειρέψει και να τα φάει. Η μάγισσα κάνει σκλάβα της την Γκρέτα και ταΐζει συνεχώς τον Χάνσελ, για να παχύνει και να γίνει πιο χορταστικός.

Τελικά, τα παιδιά καταφέρνουν να δραπετεύσουν, όταν η Γκρέτα σπρώχνει τη μάγισσα στον φούρνο. Επιστρέφουν ξανά στο σπίτι τους, αυτήν τη φορά, ωστόσο, με τον θησαυρό της μάγισσας και ανακαλύπτουν, μάλιστα, πως η κακιά μητέρα τους έχει πεθάνει. Έτσι, ζουν ευτυχισμένα μαζί με τον πατέρα τους. 

Αλλά η αληθινή ιστορία πίσω από το παραμύθι του Χάνσελ και της Γκρέτελ δεν έχει τόσο χαρούμενο τέλος. 

Τα αδέρφια Γκριμ…

Οι σύγχρονοι αναγνώστες γνωρίζουν τον Χάνσελ και την Γκρέτελ από τα έργα των Γερμανών αδερφών Γιάκομπ Λούντβιχ Καρλ Γκριμ και Βίλχελμ Καρλ Γκριμ. Τα δύο αδέρφια ήταν φανατικοί μελετητές, μεσαιωνιστές, με πάθος για τη γερμανική λαογραφία. Μεταξύ του 1812 και του 1857, οι Γκριμ δημοσίευσαν πάνω από 200 ιστορίες, σε επτά διαφορετικές εκδόσεις: Από τότε έγιναν γνωστές σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο ως «παραμύθια των αδερφών Γκριμ». 

Ωστόσο, ο Γιάκομπ και ο Βίλχελμ δεν θέλησαν ποτέ οι ιστορίες τους να είναι για παιδιά. Περισσότερο προσπάθησαν να… τα βάλουν, ως γερμανική λαογραφία, με την καλύτερη, σε κουλτούρα, Γαλλία, ειδικά κατά τους Ναπολεόντειους πολέμους.

Στην πραγματικότητα, οι πρώιμες εκδόσεις του έργου των αδερφών Γκριμ, που δημοσιεύτηκαν ως Kinder und Hausmärchen, ή τα Παραμύθια των Παιδιών και των Νοικοκυριών, στερούνται εικονογραφήσεων. Οι ιστορίες, δε, ήταν σκοτεινές και γεμάτες δολοφονίες και χάος. Παρ’ όλα αυτά, πολύ γρήγορα γοήτευσαν ολόκληρο τον κόσμο. 

Τα παραμύθια είχαν μια τέτοια, παγκόσμια απήχηση, που μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες έγιναν πάνω από 120 διαφορετικές εκδόσεις. Αυτές οι ιστορίες περιελάμβαναν μια σειρά από γνωστούς χαρακτήρες, όπως η Σταχτοπούτα, η Ραπουνζέλ, η Ρουμπελστίλτσκιν, η Χιονάτη, η Κοκκινοσκουφίτσα και φυσικά ο Χάνσελ και η Γκρέτελ.

Η αληθινή ιστορία πίσω από τον Χάνσελ και την Γκρέτελ..

Η αληθινή ιστορία των Χάνσελ και Γκρέτελ πηγαίνει πολύ πίσω στο παρελθόν, σε μια σειρά ιστοριών, που προέρχονται από τις περιοχές της Βαλτικής στη διάρκεια του Μεγάλου Λιμού, από το 1314 έως το 1322. 

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Νοτιοανατολική Ασία και τη Νέα Ζηλανδία προκάλεσε μια περίοδο παρατεταμένης κλιματικής αλλαγής, που οδήγησε σε αποτυχημένες καλλιέργειες και μαζική λιμοκτονία ολόκληρο τον πλανήτη. Στην Ευρώπη, δε, η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα κακή, δεδομένου ότι τα τρόφιμα ήταν ήδη περιορισμένα. 

Όταν, λοιπόν, «χτύπησε» ο Μεγάλος Λιμός, τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Ένας μελετητής εκτιμά ότι έπληξε 400.000 τετραγωνικά μίλια της Ευρώπης, 30 εκατομμύρια ανθρώπους και μπορεί να σκότωσε μέχρι και το 25% του πληθυσμού σε ορισμένες περιοχές!

Ηλικιωμένοι επέλεξαν οικειοθελώς να πεθάνουν, για να επιτρέψουν στους νέους να ζήσουν. Άλλοι διέπρατταν ανθρωποκτονίες ή εγκατέλειπαν τα παιδιά τους. Υπάρχουν, επίσης, σημάδια κανιβαλισμού. 

Ο Γουίλιαμ Ρόζεν, στο βιβλίο του, «Το Τρίτο Άλογο», παραθέτει έναν Εσθονό ιστορικό, που γράφει ότι το 1315 «οι μητέρες έτρωγαν τα παιδιά τους»! Ένας Ιρλανδός χρονικογράφος έγραψε, επίσης, ότι ο λιμός ήταν τόσο μεγάλος, που οι άνθρωποι «έβγαζαν τους νεκρούς από τα νεκροταφεία, για να φάνε τις σάρκες τους και οι γυναίκες καταβρόχθιζαν τα παιδιά τους»!

Από αυτό ακριβώς το χάος «γεννήθηκε» η ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ. 

Οι ιστορίες, εξάλλου, που προηγήθηκαν του παραμυθιού των αδερφών Γκριμ, ασχολήθηκαν άμεσα με θέματα εγκατάλειψης και επιβίωσης. Σχεδόν όλες αυτές οι ιστορίες χρησιμοποίησαν το δάσος ως «φόντο», για να μεταφέρουν στον αναγνώστη τον κίνδυνο, τη μαγεία και τον θάνατο. 

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και το έργο του Ιταλού παραμυθά Giambattista Basile, ο οποίος δημοσίευσε διάφορες ιστορίες τον 17ο αιώνα, στο περίφημο Pentamerone. Σε ένα από τα παραμύθια του, με τίτλο Nennillo και Nennella, μια σκληρή μητέρα αναγκάζει τον σύζυγό της να εγκαταλείψει τα δύο παιδιά τους στο δάσος. Ο πατέρας προσπαθεί να τα σώσει, ρίχνοντας στον δρόμο βρώμη, για να μπορέσουν να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Αλλά ένας γάιδαρος τρώει τη βρώμη.

Η χειρότερη από αυτές τις πρώτες ιστορίες, όμως, είναι μια ρουμανική. Σε αυτό το παραμύθι, δύο παιδιά εγκαταλείπονται και βρίσκουν το σπίτι τους, ακολουθώντας ίχνη στάχτης. Αλλά όταν επιστρέφουν, η μητριά σκοτώνει το μικρό αγόρι και αναγκάζει την αδερφή του να ψήσει το πτώμα του για ένα οικογενειακό γεύμα! Το τρομαγμένο κορίτσι υπακούει, αλλά κρύβει την καρδιά του αγοριού μέσα σε ένα δέντρο. Ο πατέρας τρώει εν αγνοία του τον γιο του, ενώ η αδερφή αρνείται να φάει. Μετά το γεύμα, το κορίτσι παίρνει τα οστά του αδερφού της και τα βάζει μέσα στο δέντρο με την καρδιά του. Την επόμενη μέρα, ένα πουλί κούκος αναδύεται, τραγουδώντας: «Κούκου, η αδερφή μου με έχει μαγειρέψει και ο πατέρας μου με έχει φάει, αλλά τώρα είμαι κούκος και ασφαλής από τη μητριά μου»! Η τρομοκρατημένη μητέρα πετάει μια πέτρα αλατιού στο πουλί, αλλά επιστρέφει και πέφτει στο κεφάλι της, σκοτώνοντας την αμέσως.

Μια ιστορία που εξελίσσεται…

Η άμεση πηγή για την ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ, όπως γνωρίζουμε, προήλθε από την Henriette Dorothea Wild, μια γειτόνισσα των αδερφών Γκριμ, που διηγήθηκε πολλές από τις ιστορίες για την πρώτη τους έκδοση. Τελικά, ο Βίλχελμ την παντρεύτηκε.

Οι αρχικές εκδόσεις του παραμυθιού άλλαξαν με την πάροδο του χρόνου. Ίσως οι αδερφοί είχαν συνειδητοποιήσει ότι οι ιστορίες τους διαβάζονταν από παιδιά και έτσι, τις ελάφρυναν κάπως. Η μητέρα, που εγκατέλειψε τα βιολογικά της παιδιά στις πρώτες εκδόσεις, έγινε μητριά στην τελευταία έκδοση, του 1857. Ο ρόλος του πατέρα, επίσης, έγινε πιο «μαλακός», καθώς έδειχνε περισσότερη λύπη για τις πράξεις του. 

Το 2020, ο Χάνσελ και η Γκρέτα έρχονται στη μεγάλη οθόνη, στο πολυαναμενόμενο Gretel and Hansel: A Grim Fairy Tale. Αναμένεται να είναι ανατριχιαστικό και σίγουρα, όχι για παιδιά. Και αυτή η εκδοχή της ιστορίας, όμως, θα είναι διαφορετική, αφού θα εμφανίζει τα δύο παιδιά να βοηθούν τους γονείς τους και απλά να χάνονται στο δάσος, στο οποίο και συναντούν τη μάγισσα.

Η αληθινή ιστορία του Χάνσελ και της Γκρέτελ, όμως, φαίνεται πως είναι ακόμα πιο σκοτεινή. Ακόμη και από αυτή, την πιο πρόσφατη, εκδοχή της…