Βοαδίκεια: Η ατρόμητη λέαινα που εξεγέρθηκε κατά του ρωμαϊκού ζυγού

Η ατρόμητη λέαινα που εξεγέρθηκε κατά του ρωμαϊκού ζυγού

Ήταν το 60 μ.Χ. όταν η Βοαδίκεια, πολέμαρχος των Ικενών, οδήγησε τον λαό της σε μια τελική αιματηρή εξέγερση ενάντια στα κατοχικά στρατεύματα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Το αποκορύφωμα 20 περίπου χρόνων αντίστασης απέναντι σε μια κατοχική δύναμη που ήθελε να συνθλίψει έναν ζωντανό πολιτισμό και να τον αντικαταστήσει με τους νόμους, τους φόρους και το δουλικό καθεστώς της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είχε φτάσει: ο αντίκτυπος της εξέγερσης των Ικενών θα ζούσε μέσα στους αιώνες, κάνοντας την αδιαφιλονίκητη αρχηγό τους Βοαδίκεια σύμβολο της βρετανικής αντίστασης και εθνική ηρωίδα της χώρας!

Ήταν άλλωστε ο περίφημος κόσμος της Βρετανίας των φυλών, όπου οι «βάρβαροι» πολεμιστές μάχονταν τόσο για την τιμή όσο και για τη νίκη, με τη Βοαδίκεια να ενσαρκώνει το πάθος για ελευθερία, την ανδρεία και τον αξιοθαύμαστο ηρωισμό που ο θρύλος αποδίδει συνήθως στους άντρες…

Πρώτα χρόνια

Η Μπουντίκα (Boadicea, Voadicia, Boudica ή Bunduca, σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, Βοαδίκεια, Βουδουίκα, Βουνδουίκα και Βοδουίκα στα ελληνικά, ανάλογα με την πηγή της μετάφρασης, με το όνομά της να σημαίνει στα αρχαία κελτικά «Νικηφόρα» και αργότερα «Νίκη») γεννιέται γύρω στο 30 μ.Χ. στα εδάφη της νοτιοανατολικής Αγγλίας, με βασιλικό αίμα να ρέει στις φλέβες της. Περί το 48 μ.Χ. παντρεύεται τον Πρασουτάγο, τον υποτελή βασιλιά της κελτικής φυλής των Ικενών, με το βασιλικό ζεύγος να κατοικεί στο Νόρφολκ και να απολαμβάνει το ιδιαίτερο καθεστώς της ημι-αυτονομίας τους από τον ρωμαίο κατακτητή: όταν η εκστρατεία του Κλαύδιου στη Βρετανία το 43 μ.Χ. θα στεφόταν από επιτυχία, πολλές κελτικές φυλές πρόσφεραν εθελοντικά τη συμμαχία τους στη Ρώμη για να αποφύγουν την κατάκτηση.

Οι περήφανοι Ικενοί είχαν μάλιστα εξεγερθεί κατά του ρωμαίου κατακτητή το 47 μ.Χ., όταν ο τοπικός ρωμαίος άρχοντας ζήτησε τον αφοπλισμό τους. Ο Πρασουτάγος ηγήθηκε της εξέγερσης και κατάφερε να εξασφαλίσει ένα ημι-αυτόνομο καθεστώς, κάνοντας ωστόσο τον αυτοκράτορα της Ρώμης συν-διάδοχο του βασιλείου του, από κοινού με τη βασίλισσα Βοαδίκεια και τις κόρες του.

Στον Πρασουτάγο είχε εκχωρηθεί λοιπόν το δικαίωμα να παραμείνει επικεφαλής των Ικενών, κάτω βέβαια από την κυριαρχία της Ρώμης. Παρά το γεγονός ότι ο ρωμαϊκός ζυγός είχε κάποια πλεονεκτήματα για τη φυλή, οι Ικενοί υπέφεραν πολλά δεινά και ταπεινώσεις, όπως βαριά φορολογία και σκλαβιά.

Όταν πέθανε ο Πρασουτάγος, το βασίλειό του προσαρτήθηκε στη Ρώμη σαν να είχε κατακτηθεί, παρά τους διαφορετικούς όρους της σχετικής συνθήκης. Το ρωμαϊκό Δίκαιο πρόσταζε επιπλέον ότι η πλειονότητα της περιουσίας του θα περνούσε στον ρωμαίο αυτοκράτορα, με τους οικείους ωστόσο του βασιλιά να κρατούν ένα τμήμα των υπαρχόντων του. Οι τοπικοί ρωμαίοι αξιωματούχοι χρησιμοποίησαν βέβαια τον νόμο ως πρόσχημα για να κατάσχουν όλη τη βασιλική περιουσία, την ίδια ώρα που αποστέρησαν και άλλους αρχηγούς των Ικενών από τα υπάρχοντά τους.

Το χρέος που είχε αφήσει ο Πρασουτάγος στους Ρωμαίους έπρεπε πλέον να εξοφληθεί από τη βασίλισσα της φυλής Βοαδίκεια, κι όταν αυτή δεν μπόρεσε να αποπληρώσει την ετήσια δόση ατιμάστηκε δημόσια από τον ρωμαϊκό στρατό: την έγδυσαν και τη μαστίγωσαν σε κοινή θέα. Ο ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αναφέρει ότι οι λεγεωνάριοι βίασαν τις κόρες της, την ίδια ώρα που και άλλες κελτικές φυλές υπέστησαν αντίστοιχα δεινά. Η βασιλική περιουσία κατασχέθηκε, το βασίλειο εντάχθηκε στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και οι ευγενείς της φυλής πουλήθηκαν ως δούλοι.

Το κλίμα ήταν πλέον εκρηκτικό, με αισθήματα εξέγερσης να διαποτίζουν πια τους γηγενείς Βρετανούς…

Η βασίλισσα-πολεμίστρια

Ήταν το αδάμαστο πνεύμα της Βοαδίκειας που θα κατάφερνε να συνενώσει τις ντόπιες κελτικές φυλές της Βρετανίας και να τις οδηγήσει σε μαζική εξέγερση κατά του ρωμαίου δυνάστη. Η πανύψηλη και κοκκινομαλλούσα «βάρβαρη» με την τραχιά φωνή, σύμφωνα με τις περιγραφές των ρωμαίων ιστορικών, ηγήθηκε της επανάστασης των Ικενών, οι οποίοι έχοντας στο πλευρό τους τη γειτονική φυλή των Τρινοβαντών βάλθηκαν να χαλάσουν τον ρωμαίο διοικητή της Βρετανίας Γάιο Σουητώνιο Παυλίνο.

Κάπου μεταξύ 60-61 μ.Χ., βάζει στόχο τη ρωμαϊκή πόλη του Κόλτσεστερ -την παλιά πρωτεύουσα των Τρινοβαντών-, που ήταν εμβληματική για τη ρωμαϊκή κυριαρχία, καθώς έφερε ναό αφιερωμένο στον προηγούμενο αυτοκράτορα Κλαύδιο. Ο Σουητώνιος ήταν ήδη απασχολημένος στην εκστρατεία του στην Ουαλία για την κατάληψη κι άλλων βρετανικών εδαφών για λογαριασμό του ρωμαϊκού στέμματος. Όταν ο έπαρχος πληροφορήθηκε ωστόσο την εξέγερση, εγκατέλειψε τα σχέδιά του και επέστρεψε εσπευσμένα στο Λονδίνο, το μικρό αλλά ακμάζον οικονομικό κέντρο της περιοχής.

Προβληματισμένος με τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό των εξεγερμένων Βρετανών, ο Σουητώνιος αφήνει το Λονδίνο ελαφρά οχυρωμένο και βγαίνει με τις λεγεώνες του στο ανοιχτό πεδίο, με τους επαναστατημένους Κέλτες να καταλαμβάνουν εύκολα την πόλη και να επεκτείνουν την κυριαρχία τους και στη γειτονική πόλη του St Albans: 70.000-80.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στις μάχες για την κατάληψη των τριών αυτών πόλεων, με τους γηγενείς να μην δείχνουν κανένα έλεος στους Ρωμαίους που έμειναν πίσω.

Η Βοαδίκεια ήξερε ωστόσο ότι η τελική μάχη πλησίαζε: οδήγησε λοιπόν τον στρατό της βόρεια για να συναντήσει τις ρωμαϊκές λεγεώνες του Σουητώνιου, ξεπαστρεύοντας στην πορεία στρατιωτικά φυλάκια και ρωμαϊκές διμοιρίες. Οι δύο στρατοί θα συναντιόνταν τελικά στο πεδίο της μάχης (κοντά στην Οδό Βάτλινγκ), με τους Βρετανούς να υπερτερούν αριθμητικά κατά πολύ των Ρωμαίων, οι ρωμαϊκές λεγεώνες είχαν ωστόσο καλύτερη τακτική, εκπαίδευση, πειθαρχία και όπλα: οχυρώθηκαν λοιπόν σε ένα στενό πέρασμα για να μην μπορούν οι Ικενοί και τα άλλα φύλα να κάνουν χρήση του μεγαλύτερου αριθμού τους.

Η Βοαδίκεια πάνω στο άρμα της, αγκαλιά με τις κόρες της, οδηγεί τον λαό της στη μάχη. Τους λέει ότι ο αγώνας τους είναι δίκαιος και έχουν τους θεούς στο πλευρό τους. Αυτή, μια γυναίκα, ήταν αποφασισμένη να ζήσει ελεύθερη ή να πεθάνει: αν οι άντρες ήθελαν να ζήσουν στη σκλαβιά, ήταν επιλογή τους, θα την έκαναν ωστόσο χωρίς τη βασίλισσα, που θα έδινε τη ζωή της για την ελευθερία.

Στο τέλος της μάχης, οι Ρωμαίοι μετρούσαν μόλις 400 απώλειες, με τον αριθμό των νεκρών Βρετανών να υπολογίζεται από τις ιστορικές πηγές σε περισσότερους από 100.000 (ο Τάκιτος εκτιμά τον αριθμό στους 80.000)! Όσο για την Μπουντίκα, εδώ οι πηγές δεν συμφωνούν για την τύχη της: είτε πέθανε στη μάχη από τα τραύματά της (Δίων Κάσσιος) είτε αυτοκτόνησε με δηλητήριο (Τάκιτος) όταν είδε ότι η μάχη είχε χαθεί.

Παρά την αποφασιστική νίκη του Σουητώνιου, ο αυτοκράτορας Νέρων, φοβούμενος γενίκευση της επανάστασης, τον ανακαλεί στη Ρώμη και στέλνει κάποιον μετριοπαθέστερο στη θέση του, με τους ρωμαίους ιστορικούς να ισχυρίζονται ότι η εξέγερση της Βοαδίκειας λίγο έλειψε να κάνει τον Νέρωνα να αποσυρθεί εντελώς από τη Βρετανία…

Βοαδίκεια, το σύμβολο της Αγγλίας

Ήταν στη βικτοριανή περίοδο που η Βοαδίκεια θα συγκέντρωνε πάνω της ένα πρωτόγνωρο ιστορικό ενδιαφέρον, ξεδιαλύνοντας εν πολλοίς τον λαϊκό μύθο από το ιστορικό γεγονός. Ο σύζυγος της βασίλισσας Βικτορίας, πρίγκιπας Αλβέρτος, παρήγγειλε μάλιστα το άγαλμα της Μπουντίκα, που παραμένει κοντά στο βρετανικό κοινοβούλιο στο Λονδίνο. Η Βοαδίκεια ήταν πια σύμβολο της βρετανικής αυτοκρατορίας και τρανό παράδειγμα της υπερηφάνειας των λαών του Βορρά.

Η επανάσταση της Βοαδίκειας, που λίγο έλειψε να διώξει τους Ρωμαίους από τα βρετανικά εδάφη, μνημονεύεται για 2.000 χρόνια στην Αγγλία, με την ίδια να γίνεται ενσάρκωση της εθνικής αντίστασης. Βικτοριανοί ζωγράφοι και γλύπτες αποτύπωσαν τον μύθο της Μπουντίκα, με την εθνική ηρωίδα των Βρετανών να συνοψίζει το ελεύθερο πνεύμα που δεν υποτάσσεται σε ξένο ζυγό…